Home

Rechtbank Overijssel, 23-03-2016, ECLI:NL:RBOVE:2016:5326, C/08/170186 / HA ZA 15-203

Rechtbank Overijssel, 23-03-2016, ECLI:NL:RBOVE:2016:5326, C/08/170186 / HA ZA 15-203

Gegevens

Instantie
Rechtbank Overijssel
Datum uitspraak
23 maart 2016
Datum publicatie
23 mei 2017
ECLI
ECLI:NL:RBOVE:2016:5326
Zaaknummer
C/08/170186 / HA ZA 15-203

Inhoudsindicatie

Duurovereenkomst m.b.t. het aanwezig zijn van gasleidingen in gemeentegrond. Mocht de overeenkomst in 2015 opgezegd worden en, zo ja, op welke termijn en moet daarbij schade worden vergoed? De gemeente heeft opgezegd i.v.m. nieuwe in te voeren bestuursrechtelijke “verlegregeling”. Gemeente heeft beleidsvrijheid t.a.v. ondergrondse netwerken. Geen aanleiding voor oordeel dat de opzegging gepaard had moeten gaan met aanbod tot betaling van een (schade)vergoeding. Onvoldoende onderbouwd dat de in acht genomen opzegtermijn te kort zou zijn.

Uitspraak

vonnis

Team kanton en handelsrecht

Zittingsplaats Zwolle

zaaknummer / rolnummer: C/08/170186 / HA ZA 15-203

Vonnis in hoofdzaak van 23 maart 2016

in de zaak van

de besloten vennootschap met beperkte aansprakelijkheid

GASUNIE TRANSPORT SERVICES B.V.,

gevestigd te Groningen,

eiseres,

advocaat mr. J.A.M.A. Sluysmans te 's-Gravenhage,

tegen

de publiekrechtelijke rechtspersoon

GEMEENTE DEVENTER,

zetelend te Deventer,

gedaagde,

advocaat mr. M. Stokdijk te Arnhem.

Partijen zullen hierna Gasunie en de gemeente Deventer genoemd worden.

1 De procedure

1.1

Het verloop van de procedure blijkt uit:

-

de dagvaarding

-

het herstelexploot d.d. 28 maart 2015

-

de conclusie van antwoord

-

de conclusie van repliek

-

de conclusie van dupliek

-

akte van de zijde van de gemeente Deventer.

1.2

Ten slotte is vonnis bepaald.

2 De feiten

2.1

Gasunie is een afgesplitste rechtspersoon van N.V. Nederlandse Gasunie en beheert en exploiteert het landelijk aardgastransportnet zoals bedoeld in artikel 2 lid 1 van de Gaswet.

2.2

Een aantal gasleidingen van Gasunie ligt in en op de gronden van de gemeente Deventer. Het gaat om circa 120 kilometer leiding, waarvan ongeveer 14,4 kilometer in openbare grond is gelegen.

2.3

In januari 1969 hebben N.V. Nederlandse Gasunie en N.V. Gasmaatschappij Zuid-West-Salland de overeenkomst voor levering en afname van gas (hierna: de overeenkomst) ondertekend, waarin onder andere het volgende is vermeld:

Artikel 3

1. Gasunie zal binnen het voorzieningsgebied van Afnemer uitsluitend gerechtigd zijn tot rechtstreekse levering aan industriële verbruikers volgens de regels neergelegd in bijlage II, welke geacht worden deel uit te maken van deze overeenkomst. Gasunie is voorts steeds gerechtigd gas ter beschikking te stellen aan haar leveranciers van gas en het aan te wenden voor eigen verbruiksdoeleinden.

Afnemer zal bedingen, dat de gemeente(n) binnen welker grondgebied het gas wordt gedistribueerd, jegens Gasunie bewilligt (bewilligen) in bovenvermelde rechtstreekse leveringen.

(…)

Artikel 6

Leidingrechten

1. Het door Afnemer ingevolge deze overeenkomst af te nemen gas zal slechts worden gedistribueerd binnen het grondgebied van een gemeente, indien het bestuur van deze gemeente aan Gasunie een vergunning heeft verleend als vervat in bijlage III. Deze vergunning heeft betrekking op alle gastransportleidingen met toebehoren, voor zover deze in eigendom of gebruik bij Gasunie zijn of zullen zijn en dienen voor de levering van gas aan Afnemer, aan afnemers van gas buiten het voorzieningsgebied van Afnemer, alsmede voor rechtstreekse leveringen door Gasunie als bedoeld in artikel 3, lid 1.

2. Ingeval Afnemer zelf de gemeente is binnen welker gebied van Gasunie afgenomen gas wordt gedistribueerd, zullen wijzigingen met betrekking tot de in lid 1 bedoelde gastransportleidingen en/of toebehoren, indien deze op verzoek of door toedoen van Afnemer plaatsvinden, geschieden op kosten van Afnemer, met dien verstande dat:

a. niet in aanmerking komen de kosten, die voortvloeien uit een eventuele vergroting van de diameter van de leiding;

b. de waarde van eventueel vrijkomende materialen op de kosten in mindering worden gebracht;

c. Afnemer in de kosten voor een zodanig gedeelte bijdraagt als overeenkomt met de verhouding tussen de nog niet verstreken levensduur en de totale levensduur van de leiding. De totale levensduur van de leiding wordt hierbij gesteld op 33 jaar, terwijl onder verstreken levensduur wordt verstaan de tijd gedurende welke het desbetreffende leidinggedeelte zonder toepassing van dit lid in gemeentegrond heeft gelegen.

Het bovenstaande geldt mede ingeval door toedoen van afnemer de leiding in een zodanige situatie dreigt te komen, dat wijziging naar de maatstaven, die Gasunie aanlegt voor een veilig transport, geboden is.

In de overige gevallen komen de kosten van wijzigingen ten laste van Gasunie. Afnemer zal ertoe medewerken, dat deze kosten zo gering mogelijk blijven.

3. Ingeval Afnemer zelf de gemeente is binnen welker gebied van Gasunie afgenomen gas wordt gedistribueerd, zal hij met betrekking tot de in lid 1 bedoelde gastransportleidingen met toebehoren geen heffingen, belastingen, retributies, recognities, legesgelden of andere vergoedingen aan Gasunie in rekening brengen. Hiervan kan door Afnemer worden afgeweken voor leidingen, welke uitsluitend dienen voor de levering door Gasunie aan industriële verbruikers, met dien verstande, dat Afnemer geen hoger bedrag in rekening zal brengen dan overeenkomt met hetgeen in het licht van de landelijke toegepaste normen als redelijk moet worden aanvaard.

2.4

Op 31 juli 1989 heeft de gemeente Deventer een verklaring (hierna: de verklaring) ondertekend, welke verklaring door N.V. Nederlandse Gasunie is aanvaard. Hierin is het volgende vermeld:

Burgemeester en wethouders van de gemeente Deventer (…),

optredende namens deze gemeente, verklaart tegenover de N.V. Nederlandse Gasunie (hierna te noemen ‘Gasunie”)

  1. akkoord te gaan met rechtstreekse leveringen van Gasunie, als bedoeld in artikel 3, lid 1 van de tussen N.V. Regionaal Energiebedrijf Salland en Gasunie te sluiten casu quo gesloten “Overeenkomst voor levering en afname van gas”;

  2. vergunning te verlenen overeenkomstig het bepaalde in artikel 6 lid 1 van de sub a bedoelde overeenkomst;

  3. zich met ingang van 1 mei 1988 te verbinden overeenkomstig het bepaalde in artikel 6, leden 2 en 3 van de sub a bedoelde overeenkomst.

2.5

Bij brief van 5 maart 2014 heeft de gemeente Deventer Gasunie bericht dat zij voornemens is een algemene verordening ondergrondse infrastructuur (AVOI) en een verlegregeling voor kabels en leidingen in gemeentegrond in te voeren. In deze brief is onder andere het volgende vermeld:

In samenwerking met andere gemeenten in onze regio streven wij naar invoering van een algemene verordening ondergrondse infrastructuur (AVOI). De geplande datum van inwerkingtreding is 1 januari 2015. Deze regelgeving zal in de plaats komen van de privaatrechtelijke overeenkomsten die in het verleden tussen (rechtsvoorgangers van) uw organisatie en de gemeente Deventer zijn gesloten, onder overeenkomsten verstaan wij in dit verband eveneens verklaringen/vergunningen die aan Gasunie zijn afgegeven/verleend.

(…)

Consultatie

In dit proces willen wij terdege rekening houden met uw belangen. (…) Alvorens wij tot opzegging van de overeenkomsten overgaan willen wij u daarom in de gelegenheid stellen om te reageren op ons voornemen de overeenkomsten op te zeggen met een opzegtermijn van 6 maanden.

(…)

Wij verzoeken u onder verwijzing naar het arrest Ronde Venen eventuele bijzondere omstandigheden, zo spoedig mogelijk, doch uiterlijk op 1 juni 2014 aan ons kenbaar te maken, zodat wij daarmee in onze werkwijze rekening kunnen houden.

2.6

Bij brief van 27 juni 2014 heeft de gemeente Deventer de verklaring opgezegd. In deze brief is onder andere het volgende vermeld:

(…)

Wij zeggen deze overeenkomsten op 1 juli 2014 op met inachtneming van een opzegtermijn van zes maanden, zodat deze op 1 januari 2015 eindigen. Deze opzegging is onder voorbehoud van vaststelling van de Algemene verordening ondergrondse infrastructuur (AVOI) door de gemeenteraad.

(…)

Het betreft de hieronder genoemde overeenkomsten, meer specifiek de bepalingen in deze overeenkomsten die in de AVOI en aanverwante regelgeving geregeld zullen gaan worden. Het betreft de bepalingen die zien op het aanleggen, in stand houden en opruimen van kabels en leidingen in openbare gronden en de verdeling van verleggingskosten. Wij beogen met de opzegging geenszins verandering te brengen in de eigendomspositie van de betrokken kabels en leidingen, noch in de gemaakte afspraken omtrent exploitatie van het net. Daarom worden de bepalingen die betrekking hebben op deze onderwerpen niet opgezegd. In directe aansluiting op de beëindiging van de overeenkomsten zal de AVOI en een verlegregeling gaan gelden.

Datum

ondertekening

Partijen

Onderwerp

31-07-1989

N.V. Nederlandse Gasunie

Gemeente Deventer

Verklaring verbintenis aan

Overeenkomst voor levering en afname van gas

(…)

De gemeente Deventer heeft in het verleden met veel netbeheerders dergelijke overeenkomsten gesloten. Deze overeenkomsten kennen niet allen hetzelfde regime, waardoor sprake is van een versnippering van de rechtsverhoudingen. Bovendien zijn de verhoudingen tussen gemeenten en netbeheerders in de afgelopen decennia zodanig gewijzigd, dat de overeenkomsten geen recht meer doen aan de uiteenlopende taken en verantwoordelijkheden van beide partijen. De maatschappelijke ontwikkelingen vragen daarbij om een regievoerder in de ondergrond; een rol die het best kan worden uitgevoerd met publiekrechtelijke handvatten die een AVOI biedt.

(…)

De context waarbinnen de overeenkomst tot stand is gekomen, en de verhouding tussen Gasunie en de gemeente is, anders dan u stelt, wel degelijk veranderd. Gasunie is, net als de andere beheerders van gasleidingen, onderhevig aan de liberalisering van de energiemarkt en de bijbehorende Europesen en nationale wetgeving.

Verder constateren wij dat regionale netbeheerders, net als Gasunie, rechtspersonen zijn die overheden als aandeelhouder hebben. Daarin is geen overwegend verschil gelegen. (…)

In de omstandigheden die u aandraagt ziet de gemeente dan ook onvoldoende concrete aanleiding uw bedrijf anders te behandelen dan de andere netbeheerders.

(…)

U heeft op 13 mei 2014 een concept van de nieuwe AVOI en verlegregeling ontvangen en op 2 juni 2014 bent u tijdens een overleg te Deventer in de gelegenheid gesteld uw zienswijzen kenbaar te maken. Wij zijn verheugd dat, zoals u in uw brief en tijdens de gesprekken heeft aangegeven, u een voorstander bent van het instellen van deze verordening. Wij danken u dan ook voor de door u tijdens dat overleg naar voren gebrachte aandachtspunten en nemen deze in overweging tijdens het bestuurlijke proces dat uiteindelijk tot vaststelling zal leiden.

Voor bestaande, rechtmatig in openbare gronden aanwezige kabels en leidingen, zal een overgangsbepaling gaan gelden, waardoor zij geacht worden te liggen met een vergunning krachtens de AVOI. Voor nieuwe kabels en leidingen moet in de meeste gevallen een vergunning aangevraagd worden conform de AVOI. Verder zal voorzien worden in een algemene verlegregeling. Deze regeling beantwoordt aan de moderne verhoudingen tussen partijen en geeft ons de mogelijkheid om actief regie in de ondergrond te voeren.

2.7

Op 18 september 2014 heeft de gemeente Deventer aan Gasunie een brief gestuurd, waarin onder andere het volgende is vermeld:

Hierbij willen wij graag reageren op uw schrijven d.d. 3 juli jl. aan de gemeente Olst-Wijhe, welke brief blijkens uw e-mail d.d. 25 juli jl. aan onze adviseur [X] + Bijl ook geacht kan worden te zijn gericht aan de gemeente Deventer.

(…)

De inhoud van de overeenkomsten tussen de gemeente en Gasunie is gericht op het aanleggen, in stand houden en opruimen van kabels en leidingen in openbare gronden en op de verdeling van verleggingskosten. Specifieke bepalingen omtrent de eigendomsposities en/of de exploitatie van het net, die ook na inwerkingtreding van de AVOI in stand zouden moeten blijven, blijken bij nadere beschouwing in de met Gasunie gesloten overeenkomsten niet voor te komen. Voor zover er al enige onduidelijkheid over de opzegging van (een deel van ) de overeenkomsten zou hebben bestaan, benadrukken wij hierbij dat de opzegging zich gelet op het voorgaande uitstrekt tot alle bepalingen van de genoemde overeenkomsten. Ten overvloede vermelden wij dat de opzegging van de overeenkomsten uiteraard geen invloed heeft op de in het verleden door de gemeente verleende toestemming om gebruik te maken van eigendommen van de gemeente voor het leggen, in eigendom hebben en in stand houden van de reeds aanwezige kabels en leidingen.

(…)

Los van het voorgaande, begrijpen wij goed dat de opzegging van de overeenkomsten aan de zijde van Gasunie (en dat geldt evenzeer voor andere netbeheerders) om bepaalde aanpassingen vraagt. Om die reden hebben wij het voornemen om tot opzegging over te gaan reeds in maart jl. kenbaar gemaakt en hebben wij de daadwerkelijke opzegging vervolgens gedaan met inachtneming van een opzegtermijn van zes maanden. Om u tegemoet te komen ten aanzien van uw bezwaar tegen het feit dat de opzegging is gedaan onder het voorbehoud dat de AVOI door de gemeenteraad wordt vastgesteld, zijn wij bereid om de opzegtermijn te verlengen, in die zin dat deze wordt gekoppeld aan het moment van vaststelling van de AVOI.

(…)

Resumerend betekent het voorstaande dat de gedane opzegging van de in onze brief d.d. 27 juni 2014 genoemde overeenkomsten in stand blijft.

2.8

Op 15 december 2014 heeft de gemeente Deventer aan Gasunie een brief gestuurd, waarin onder andere het volgende is vermeld:

Wij willen u hierbij informeren dat de raad van de gemeente Deventer op 12 november jl. unaniem besloten heeft de AVOI vast te stellen. De overeenkomst tussen Gasunie en de gemeente Deventer eindigt aldus op 12 mei 2015. (…)

De AVOI zal op 1 januari 2015 in werking treden. De Verlegregeling, de nadere regels en de schaderegeling hebben wij in onze vergadering van 2 december jl. vastgesteld. Deze zullen eveneens op 1 januari a.s. in werking treden.

2.9

In de Algemene Verordening Ondergrondse Infrastructuur 2015 van de gemeente Deventer (hierna: de AVOI) is onder andere het volgende vermeld:

3.7

Nadeelcompensatie

1. Het college stelt ter concretisering van Titel 4.5 van de Algemene wet bestuursrecht beleidsregels op voor door het college op aanvraag toe te kennen nadeelcompensatie in het geval dat een netbeheerder als gevolg van een besluit van het college, inhoudende een intrekking of wijziging van een vergunning op grond van artikel 2.6, eerste lid onderdeel g of h, dan wel vanwege de rechtmatige uitoefening door het college van zijn publiekrechtelijke bevoegdheid of taak schade lijdt die uitgaat boven het normale maatschappelijke risico en die hem in vergelijking met anderen onevenredig zwaar treft.

2.10

In de Verlegregeling Deventer 2015 is onder andere het volgende bepaald:

2. Nadeelcompensatie

2.1

Algemeen

1. Indien een belanghebbende als gevolg van een verzoek tot aanpassing in aanmerking komt voor nadeelcompensatie, kent het college dit op aanvraag toe, met inachtneming van de hierna volgende bepalingen.

2. Het schadebedrag wordt berekend aan de hand van de bepalingen in hoofdstuk 4 van deze regeling.

(…)

2.2

Leidingen in of op openbare gronden

Nadeelcompensatie wordt vastgesteld aan de hand van de liggingsduur van de aan te passen leiding. Indien de liggingsduur niet door de belanghebbende kan worden aangetoond, wordt uitgegaan van een liggingsduur langer dan 15 jaar.

  1. Bij een liggingsduur tot 5 jaar bedraagt de nadeelcompensatie in beginsel 100% van de schade.

  2. Bij een liggingsduur vanaf 5 jaar tot en met 15 jaar bedraagt de nadeelcompensatie 80% van de schade vanaf het 6e jaar tot 0% vanaf het 16e jaar, zoals weergegeven in het schema in bijlage 1.

  3. Bij een liggingsduur langer dan 15 jaar, wordt geen nadeelcompensatie toegekend.

2.3

Leidingen in of op niet-openbare gronden

Indien een leiding is gelegen in of op niet-openbare gronden die in eigendom of beheer toebehoren aan derden en deze moet worden aangepast vanwege de rechtmatige uitoefening door het college van zijn publiekrechtelijke bevoegdheid of taak, dan bestaat de nadeelcompensatie, ongeacht de liggingsduur, in beginsel uit de kosten van ontwerp en begeleiding en uitvoeringskosten. De materiaalkosten en kosten van uit en in bedrijf stellen komen niet voor vergoeding in aanmerking.

3 Het geschil

3.1

Gasunie vordert samengevat – dat de rechtbank bij vonnis, uitvoerbaar bij voorraad:

primair:

voor recht verklaart dat de beëindiging van de overeenkomst door de gemeente Deventer zonder rechtsgevolgen is gebleven;

subsidiair:

voor recht verklaart dat:

-

de gemeente Deventer bij het beëindigen van de overeenkomst geen redelijke opzegtermijn in acht heeft genomen, en

-

dat de beëindiging van de overeenkomst eerst rechtsgevolg krijgt na een door de rechtbank in goede justitie te bepalen datum,

alsmede:

de gemeente te veroordelen tot vergoeding van de door Gasunie geleden en nog te lijden schade, nader op te maken bij staat en te vereffenen volgens de wet.

zowel primair als subsidiair:

de gemeente Deventer veroordeelt in de proceskosten en nakosten, vermeerderd met wettelijke rente.

3.2

De gemeente Deventer voert verweer.

3.3

Op de stellingen van partijen wordt hierna, voor zover van belang, nader ingegaan.

4 De beoordeling

5 De beslissing