Hoge Raad, 23-06-2017, ECLI:NL:HR:2017:1146, 16/02964

In dit geding heeft [verweerder] gevorderd dat voor recht wordt verklaard dat de hem opgelegde gevangenisstraf niet meer ten uitvoer kan worden gelegd en dat de Staat wordt verboden tot verdere executie van deze straf over te gaan. Daarnaast heeft hij gevorderd een verklaring voor recht dat de Staat onrechtmatig jegens hem heeft gehandeld door hem in 2012 en 2013 in detentie te houden, een bevel tot intrekking van voormelde internationale signalering en vergoeding van de door hem hierdoor geleden (immateriële) schade. Aan zijn vorderingen heeft [verweerder] ten grondslag gelegd dat op grond van art. 76 Sr de bevoegdheid tot tenuitvoerlegging van dit strafvonnis was verjaard voordat hij in Duitsland werd aangehouden.

De rechtbank heeft geoordeeld dat de bevoegdheid van de Staat tot tenuitvoerlegging van de straf in 2005 is verjaard. Zij heeft de vorderingen toegewezen.

Het hof heeft het vonnis van de rechtbank bekrachtigd en daartoe onder meer het volgende overwogen (rov. 12):

“De vervolgingsverjaring en de executieverjaring zijn, naar de Staat terecht betoogt, twee van elkaar te onderscheiden vormen van verjaring. Ook als de executieverjaring om louter pragmatische redenen, zoals de Staat aanvoert, is gekoppeld aan de vervolgingsverjaring, neemt dat echter niet weg dat er een koppeling bestaat tussen de vervolgingsverjaring en de executieverjaring in die zin dat de termijn van de executieverjaring louter wordt bepaald door de termijn van de vervolgingsverjaring (vermeerderd met een derde) en daarvan dus direct afhankelijk is gemaakt. Dat brengt mee dat een verlenging van de termijn van vervolgingsverjaring leidt tot een verlenging van de termijn van executieverjaring en dat, omgekeerd, zolang de termijn van de vervolgingsverjaring niet is verlengd, ook de termijn van de executieverjaring, die daarvan immers afhankelijk is, niet is verlengd. Hoewel de Staat er terecht op wijst dat in artikel VI van de wet van 19 januari 1989 sprake is van strafbare feiten die gepleegd zijn voordat de wet in werking is getreden en dat dit artikel niet spreekt over de executieverjaring, laat dat de wettelijke afhankelijkheid van de executieverjaring van de vervolgingsverjaring onverlet. Ook de wetsgeschiedenis geeft geen aanleiding tot de gedachte dat de wetgever, ondanks de bestaande wettelijke koppeling van de executieverjaring aan de vervolgingsverjaring, de consequentie die uit artikel VI van de wet van 19 januari 1989 noodzakelijkerwijs volgt voor de executieverjaring, niet heeft gewild. Het feit dat de overgangsbepaling in het leven is geroepen om eventuele strijd met het bepaalde in artikel 1 Sr. te voorkomen steunt weliswaar de stelling van de Staat dat de wetgever niet het oog heeft gehad op de executieverjaring, maar dat is niet doorslaggevend gelet op de afhankelijkheid van de executieverjaring van de vervolgingsverjaring die uit artikel 76 Sr volgt. Uit de wetsgeschiedenis is niet af te leiden dat de wetgever van de wettelijke koppeling heeft willen afwijken en de termijn van de executieverjaring los van de vervolgingsverjaringstermijn wél heeft willen verlengen.”

Art. 76 Sr bepaalt dat het recht tot uitvoering van de straf of maatregel vervalt door verjaring en dat de termijn van deze verjaring een derde langer is dan de (in art. 70 Sr bepaalde) termijn van verjaring van het recht tot strafvordering (vervolgingsverjaring). Op grond van art. 76a Sr vangt de termijn van verjaring aan op de dag na die waarop de rechterlijke uitspraak kan worden ten uitvoer gelegd (eerste lid). Bij ongeoorloofde afwezigheid van een veroordeelde die zijn straf in een inrichting ondergaat, vangt een nieuwe verjaringstermijn aan op de dag na die waarop de ongeoorloofde afwezigheid aanving (tweede lid).

Tot de inwerkingtreding, op l maart 1989, van de hierna te vermelden wet was in art. 70, eerste lid onder 3º, (oud) Sr opgenomen dat het recht tot strafvordering vervalt door verjaring, in twaalf jaar voor misdrijven waarop een tijdelijke gevangenisstraf van meer dan drie jaren is gesteld. De door [verweerder] overtreden strafbepaling kende als sanctie een gevangenisstraf van ten hoogste twaalf jaar, zodat het recht tot tenuitvoerlegging van de straf op grond van art. 76 Sr door verjaring zou vervallen na ommekomst van zestien jaar na aanvang van die verjaring. Dit brengt mee dat de verjaring zestien jaar nadat [verweerder] zich aan de tenuitvoerlegging onttrok, zou zijn voltooid, dus op 8 november 2005.

De op de wijziging van art. 70 Sr betrekking hebbende overgangsbepaling in de wet van 1989, art. VI, luidt:

“Artikel I van deze wet is niet van toepassing op strafbare feiten waarop een gevangenisstraf staat van meer dan tien jaar, maar minder dan levenslang, die gepleegd zijn voordat deze wet in werking treedt.”

De geschiedenis van de totstandkoming van de wet van 1989 houdt – voor zover in cassatie van belang – het volgende in:

“Voorts constateert het artikel dat in het wetsvoorstel een bepaling over het overgangsrecht ontbreekt. Een punt van discussie is of het overgangsrecht van artikel 1, lid 2, van het Wetboek van Strafrecht van toepassing is op de regels over verjaring. Zoals in het artikel wordt geconstateerd, bestaan hier in de dogmatiek twee verschillende opvattingen over. De ene zegt dat de verjaring tot het materiële recht behoort, waarop artikel 1, lid 2, van het Wetboek van Strafrecht zonder meer van toepassing is, terwijl de andere opvatting de verjaring tot het formele recht rekent, waarop het overgangsrecht ingevolge artikel 1, lid 2, van bovengenoemd wetboek niet van toepassing is. Het behoort niet tot de taak van de regering hierover in het algemeen een standpunt in te nemen. Om eventuele misverstanden over de vraag welke verjaringstermijn van toepassing is te voorkomen, stellen wij bij nota van wijziging voor te bepalen dat de voorgestelde wijziging van artikel 70 niet van toepassing is op misdrijven waarop een gevangenisstraf staat van meer dan tien jaar, maar minder dan levenslang, die gepleegd zijn voordat deze wet in werking treedt.” (Kamerstukken II 1986/1987, 19020, nr. 5, p. 8)