Gerechtshof Amsterdam, 29-06-2017, ECLI:NL:GHAMS:2017:2510, 23-000810-13

De verdediging heeft aangevoerd dat de verklaringen van de getuige [Peter La S.] van het bewijs dienen te worden uitgesloten omdat in de zaak van [N.P. de B.] geen rechtmatigheidstoets is verricht.

Indien en voor zover de verdediging bij wijze van dit – nauwelijks onderbouwde – verweer heeft bedoeld te betogen dat, ook nadat de rechter-commissaris de in artikel 226g lid 3 Sv bedoelde toets van de afspraak met [Peter La S.] reeds geruime tijd daarvoor had verricht, diezelfde toets nogmaals en/of afzonderlijk ook “in de zaak” van [N.P. de B.] had dienen plaats te vinden, overweegt het hof als volgt.

Het hof begrijpt dat de raadsman met de gekozen formulering heeft beoogd te betogen dat er ook tegen [N.P. de B.] een gerechtelijk vooronderzoek had moeten worden gevorderd en geopend met het oog op toetsing van de overeenkomst. In artikel 226g, eerste lid, Sv. zoals dat luidde tot 1 januari 2013, werd de eis gesteld dat de afspraak tussen de kroongetuige en de Staat betrekking heeft op, in het kader van een gerechtelijk vooronderzoek af te leggen, verklaringen. Blijkens de Memorie van Toelichting bij de wet is dit voorschrift ingegeven door de vaststelling dat het horen van getuigen, buiten het geval van de getuigenverhoren op verzoek van de verdachte tijdens een toentertijd in de wet geregelde mini-instructie, slechts in het kader van een gerechtelijk vooronderzoek mogelijk was. Overige belangen beoogde de wetgever met dit voorschrift niet te dienen. Dit laat zich begrijpen tegen de achtergrond van de reeds eerder, met de op 1 februari 2000 in werking getreden Wet herziening gerechtelijk vooronderzoek, ingezette terugdringing van de betekenis van het gerechtelijk vooronderzoek ten gunste van de uitoefening van wettelijke bevoegdheden door de rechter-commissaris buiten dat kader. Het door de raadsman kennelijk gehanteerde uitgangspunt dat een overeenkomst als bedoeld in artikel 226g Sv dient te worden getoetst in het kader van een gerechtelijk vooronderzoek tegen elke verdachte ten laste van wie de door de kroongetuige afgelegde verklaringen zijn of worden afgelegd vindt daarom geen steun in het recht.

Het verweer wordt derhalve verworpen.

De verdediging van [N.P. de B.] heeft zich aangesloten bij de verweren die door de raadslieden in de zaken van de medeverdachten [Jesse R.] , [Moppie R.] , [Freek S.] en [Pinny S.] zijn gevoerd omtrent de betrouwbaarheid van de getuige [Peter La S.] . Deze aansluiting strekt tot bewijsuitsluiting van de verklaringen van de getuige [Peter La S.] . De raadsman van [Pinny S.] heeft overigens betoogd dat hij de betrouwbaarheid van de verklaringen van [Peter La S.] over de ’93-zaken’ niet betwist. Het hof gaat er vanuit dat de beoogde aansluiting in zoverre op een vergissing berust.

Het hof zal, op deze plaats de overwegingen en beslissingen die in de zaak van de medeverdachte [Moppie R.] zijn gegeven, weergeven, nu deze geacht kunnen worden ook een afdoende antwoord te zijn op hetgeen door de raadslieden van [Jesse R.] en [Freek S.] is aangevoerd. In die zaak van [Moppie R.] heeft het hof overwogen dat waar de verdediging van [Moppie R.] op basis van deels dezelfde argumenten als de verdediging van [Dino S.] de betrouwbaarheid van de verklaringen van [Peter La S.] heeft betwist en de uitsluiting van die verklaringen van het bewijs heeft bepleit, in de eerste plaats de overwegingen en beslissingen in de zaak van de medeverdachte [Dino S.] worden overgenomen. De raadsvrouw van [Moppie R.] heeft ter terechtzitting van 15 februari 2017 onderschreven wat namens [Dino S.] is aangevoerd ten aanzien van de betrouwbaarheid van de verklaringen van [Peter La S.] . Aansluitend zullen nog een aantal argumenten worden besproken die specifiek door de verdediging van [Moppie R.] zijn aangevoerd.

Het hof heeft reeds eerder overwogen dat, gelet op de verwevenheid van zaken, de beschouwingen van het hof op onderdelen soms breder zullen zijn dan wat op grond van wat in de zaak is aangevoerd strikt genomen wordt verwacht. Door de wijze van aansluiten zal dat bij de hierna volgende beschouwing te meer het geval zijn. Er zullen daarin onderdelen van verklaringen van [Peter La S.] worden besproken die geen betrekking hebben op het aan [N.P. de B.] tenlastegelegde. Nu voor de betrouwbaarheid van [Peter La S.] echter ook van belang kan zijn hetgeen hij over andere feiten verklaart en nu het hof bovendien ook ambtshalve die betrouwbaarheid zal dienen te beoordelen, verdienen ook die onderdelen in deze zaak bespreking.

“Ik was een crimineel die een deal wilde”, waren de woorden van de getuige [Peter La S.] tijdens de terechtzitting van de rechtbank op 12 maart 2009¹⁶. Deze wens van [Peter La S.] en de wijze waarop deze wens in de loop van het proces heeft vorm gekregen vormen een rode draad door het Passageproces.

De persoon van de kroongetuige [Peter La S.] en de talrijke door hem afgelegde verklaringen zijn gedurende het gehele proces in beide instanties voorwerp van intensief onderzoek en debat geweest. Tijdens de behandeling in eerste aanleg hebben zich bovendien regelmatig incidenten voorgedaan die telkens resulteerden in een krachtige dynamiek.

De meest in het oog springende incidenten zijn de volgende. Op enig moment is aan het licht gekomen dat de getuige vanaf de aanvang van het dealtraject te kennen had gegeven niet over [Willem H.] te willen verklaren. Dit heeft geleid tot de zogeheten [Willem H.] -weglatingen die in het voorgaande reeds aan de orde zijn geweest bij de bespreking van enkele formele verweren. Ook is hiervan het resultaat geweest dat de getuige tijdens verhoren bij politie, rechter-commissaris en zittingsrechter lange tijd op onderdelen onvolledig is geweest in zijn beantwoording. Bovendien heeft [Peter La S.] in een vroeg stadium, tijdens een van de eerste oriënterende gesprekken, gezegd dat hij kennis droeg van de betrokkenheid van [Willem H.] bij de moord op [Cor van H.] . Enkele maanden later, nog steeds in het voortraject, heeft [Peter La S.] meegedeeld dat dit in strijd met de waarheid was en dat hij dit had verklaard omdat hij wilde aftasten hoever hij kon gaan in zijn verklaringen over de rol van [Willem H.] .¹⁷

De getuige heeft daarnaast gezegd dat hij aanvankelijk “zekerheidjes” in zijn verklaringen had ingebouwd. Hij doelde daarmee op bewust ingebouwde feitelijke onjuistheden die in zijn beleving voor hem als verdachte een terugvaloptie zouden kunnen vormen in het geval er geen afspraak met het Openbaar Ministerie tot stand zou komen.¹⁸

Een kwestie die geruime tijd het proces in eerste aanleg heeft gedomineerd is de vraag of [Peter La S.] een moord heeft gepleegd die hij buiten zijn verklaringen zou hebben gehouden. Meer getuigen, die zijn gehoord op initiatief van de verdediging, hebben verklaringen van die strekking afgelegd.

Voorts is de getuige gedurende de gedingfase bij de rechtbank in conflict gekomen met het Team Getuigenbescherming. Hij heeft de zittingen van de rechtbank meermalen aangegrepen als podium om dit conflict te etaleren en zijn standpunten kracht bij te zetten. Daarbij heeft hij ook inhoudelijke aanvullingen en wijzigingen op zijn verklaringen ingebracht, waarmee politie en justitie in diskrediet werden gebracht. Hierop is hij later, onder verwijzing naar zijn tactische manoeuvres in dit conflict, teruggekomen.

In een late fase van de behandeling in eerste aanleg is onder de getuige een laptop in beslag genomen waarop door hem geschreven documenten stonden die op belangrijke onderdelen een andere weergave van relevante gebeurtenissen inhouden dan de door hem als getuige afgelegde verklaringen. Daarbij ging het in het bijzonder om het levensdelict ten aanzien waarvan de getuige zijn strafbare betrokkenheid aanvankelijk op eigen initiatief had erkend, te weten de moord op [Kees H.] . Het waren ook hier tactische motieven, zo heeft de getuige verklaard, die hem tot het schrijven van deze stukken hadden gebracht. De documenten zouden alleen een rol kunnen gaan spelen als zijn strafzaak niet het door hem gewenste verloop zou hebben.

Tot slot is in dit verband nog relevant dat de getuige in de jaren voorafgaand aan de in 2007 gemaakte afspraak regelmatig contact met justitie heeft gezocht om tot een afspraak te komen. Daarbij heeft hij telkens meegedeeld over informatie te beschikken die hij, tegen door hem als gunstig beschouwde voorwaarden, wilde prijsgeven. Dit is in alle gevallen zonder resultaat gebleven.

Dat de verdediging op de genoemde en andere aspecten vele pijlen heeft gericht wekt geen verwondering. De betrouwbaarheid van de verklaringen is op tal van onderdelen aangevochten. Opvallend zijn daarbij het grote aantal inconsistenties en tegenstrijdigheden waarop is gewezen en de vrijwel onbegrensde mate van detaillering waarmee deze betrouwbaarheidsverweren gepaard zijn gegaan.

Daarnaast heeft de verdediging zich op het standpunt gesteld dat het samenhangende geheel van alle problematische aspecten van de verklaringen en van de totstandkoming ervan tot de conclusie dwingen dat in het geheel niet kan worden afgegaan op wat de getuige [Peter La S.] heeft verklaard.

Het hof heeft kennis genomen van de verklaringen van de getuige en van het procesverloop in eerste aanleg en heeft de getuige ter terechtzitting in hoger beroep in meer rondes uitgebreid gehoord. Het beeld van een strategisch opererende getuige dringt zich tegen deze achtergrond sterk op. De getuige heeft zich van meet af aan laten leiden door een door hem beoogd resultaat. “Ik heb ingezet op 3 miljoen”, was een opmerking van de getuige ter terechtzitting van de rechtbank op 12 maart 2009¹⁹, daarmee doelend op een hoog niveau van veiligheid dat hij gerealiseerd wilde zien.

In zekere mate heeft [Peter La S.] niet vrijuit verklaard. Veelal heeft hij naar eigen zeggen spontaan antwoorden gegeven; de getuige noemde dat “verklaren vanuit de bron”. Maar de weglatingsafspraak heeft gedurende lange tijd een rol van tactische betekenis gespeeld.

[Peter La S.] heeft voorts, op momenten waarop hij dacht dat het hem goed uitkwam, het procesverloop naar zijn hand gezet en daarbij zowel zijn verklaringsbereidheid als de inhoud van zijn verklaringen als instrument ingezet. Daarbij heeft hij in veel gevallen gepoogd een toelichting op dit gedrag te geven waarmee hij niet steeds blijk gaf van een volledig navolgbare belangenperceptie. Van de zijde van het Openbaar Ministerie is aan [Peter La S.] in dat verband meermalen te kennen gegeven dat hij grenzen overschreed en grote risico’s nam. Deze betroffen zowel zijn belangen in zijn eigen strafzaak als de belangen die samenhingen met zijn positie als bijzondere getuige.

Het hof zal hebben te beoordelen of de verklaringen van de getuige [Peter La S.] zich lenen voor gebruik voor het bewijs. Naast de beoordeling van de formele aspecten die in het voorgaande reeds heeft plaatsgehad gaat het hierbij bovenal om de betrouwbaarheid van de door de getuige afgelegde verklaringen. Bij die beoordeling zullen de hoofdpunten die in het pleidooi zijn besproken worden betrokken. Kritiek die is toegespitst op details zal in een meer algemeen kader worden geplaatst en besproken. Waar dit relevant is voor de toetsing dan wel nodig is gelet op de mate van de aan het verweer gegeven onderbouwing, zal met een zekere fijnmazigheid op de gevoerde verweren worden ingegaan.

De kernvraag die bij de verschillende onderdelen van de gevoerde betrouwbaarheidsverweren steeds moet worden beantwoord luidt: wat is het verband tussen de gestelde tekortkoming, onjuistheid of, zo men wil, onwaarachtigheid enerzijds en de inhoud en betrouwbaarheid van de verklaringen anderzijds? In zoverre wijkt de beoordeling in de kern niet af van de toetsing van enige andere getuigenverklaring, met dien verstande dat aan het hof is opgedragen extra behoedzaam te zijn nu het om verklaringen van een kroongetuige gaat.

De getuige [Peter La S.] heeft gedurende een periode van in totaal bijna tien jaren zijn verklaringen afgelegd. Eerst ging het om zogeheten kluisverklaringen die werden afgelegd bij politieambtenaren van de Criminele Inlichtingen Eenheid (CIE) in de periode voorafgaand aan de totstandkoming van de afspraak met de officier van justitie. Daarna heeft hij verklaringen afgelegd bij de rechter-commissaris in het kader van de toetsing van de voorgenomen afspraak. Vervolgens zijn er tientallen verhoren gevolgd bij de rechter-commissaris waarbij de raadslieden van de verdachten in wisselende samenstelling de getuige konden ondervragen. In diezelfde periode is de getuige ook vele malen intensief verhoord door de politie. Tot slot is hij, van 2009 tot 2016, bij tal van gelegenheden ter terechtzitting gehoord. Daarbij ligt het accent op de behandeling in eerste aanleg, bij de rechtbank. In die fase is de getuige met regelmaat gelijktijdig in zijn hoedanigheid van verdachte ondervraagd, wat overigens niet geheel zonder strafvorderlijke complicaties is. Maar ook in hoger beroep zijn toch nog acht dagen besteed aan verhoren van deze kroongetuige.

Het is tijdens deze verhoren met enige regelmaat voorgekomen dat de getuige zich eerder door hem gemaakte opmerkingen niet meer kon herinneren. Ook heeft hij niet steeds eensluidend verklaard over sommige onderwerpen. Soms ging het daarbij om details, maar enkele malen betrof het punten die van grotere betekenis waren. Mede aan de hand van dit onderscheid zullen de verklaringen door het hof nader worden besproken en onderzocht.

Het vergt geen bijzondere deskundigheid om het ontstaan van dergelijke verschillen te begrijpen. Herinneringen worden vager en verdwijnen soms zelfs geheel. Ook het spreken over die herinneringen is van invloed op de inhoud ervan. Zeker als de ondervraging daarover zeer gedetailleerd wordt. De getuige heeft ook diverse keren gezegd dat het gegeven dat hij vele malen is gehoord van invloed is geweest op de wijze waarop hij informatie “opnieuw had opgeslagen”.

De getuige zijn ook meermalen dezelfde vragen gesteld. Veelal met als doel om nog enige opheldering te krijgen. Maar regelmatig waren de vragenstellers ook op zoek naar aanvulling, nieuwe details, een preciezere plaatsing in de tijd of op een locatie.

Het verloop van de verhoren door de jaren heen laat zich kenmerken als een beweging van grof naar fijn. Tijdens de vijftien kluisverklaringen, afgelegd in het najaar van 2006, vertelde [Peter La S.] over zijn wetenschap aangaande diverse levensdelicten. De verhorende CIE-ambtenaren beschikten daarbij niet of nauwelijks over kennis van onderzoekdossiers. Er werd een enkele vraag gesteld met het oog op verduidelijking. Dat was ook nog het geval toen de getuige zijn toetsverklaringen bij de rechter-commissaris aflegde. Pas daarna is meer verdieping en verbreding aangebracht door de inbreng van resultaten van opsporingsonderzoek en door het perspectief van de verdachten van waaruit vragen werden gesteld.

In dit verband is relevant dat [Peter La S.] zeer veel informatie heeft gegeven over een groot aantal misdrijven. Daarbij ging het telkens om gegevens die varieerden van de namen van betrokken personen tot details van de uitvoering. Op vrijwel alle punten is diepgaand doorgevraagd. Zo is hem op verschillende momenten gevraagd om de chronologie van ontmoetingen of gebeurtenissen, die dan al enkele jaren tevoren hebben plaatsgevonden, gedetailleerd weer te geven. In andere gevallen is gevraagd naar opsommingen van handelingen of uitlatingen van personen. Onderlinge vergelijking van de antwoorden heeft meermalen geresulteerd in de vaststelling van verschillen. Ook daarmee is [Peter La S.] vele malen geconfronteerd. In diverse gevallen was zijn antwoord dat hij iets over het hoofd had gezien.

Een voorbeeld hiervan vormen de antwoorden die [Peter La S.] heeft gegeven op vragen over het moment waarop hij [Ali A.] voor het eerst heeft ontmoet c.q. heeft leren kennen. Hij heeft daarbij zowel de ontmoeting in een café in Alkmaar bij het station genoemd als het pannenkoekenhuis in Leiderdorp. Tijdens een verhoor bij de rechter-commissaris op 10 mei 2007 herstelt [Peter La S.] zijn antwoord na de pauze met de mededeling dat bij het pannenkoekenhuis de eerste ontmoeting plaatsvond maar even daarna vergeet hij in een opsomming toch weer het pannenkoekenhuis.²⁰ Anders dan de verdediging kan het hof hierin geen aanwijzingen lezen voor iets anders dan een vergissing. Zo heeft [Peter La S.] het zelf ook aangemerkt.²¹

Een ander hiermee samenhangend voorbeeld betreft de opdracht om [slachtoffer 10] te vermoorden, die volgens [Peter La S.] afkomstig zou zijn geweest van [Ali A.] en waarvan [Peter La S.] kennis heeft gekregen in november 2004. Volgens de raadsman is hier sprake van betekenisvolle discrepanties. In de toetsverklaring van 16 maart 2007 heeft [Peter La S.] verklaard dat [Jesse R.] hem direct na een ontmoeting met [Ali A.] in het pannenkoekenhuis heeft verteld dat hij een opdracht had aangenomen om [slachtoffer 10] te vermoorden.²² Op 10 mei 2007 heeft [Peter La S.] verklaard dat [Jesse R.] vóór het bezoek aan het pannenkoekenhuis al wist dat het om een opdracht tot moord ging. [Peter La S.] wist toen niet meer of [Jesse R.] in de auto of pas in Abcoude bij de woning van het beoogde slachtoffer vertelde wat ze in Abcoude gingen doen.²³ Bij de politie op 20 juni 2007 heeft [Peter La S.] gezegd dat hem achteraf was gebleken dat [Jesse R.] een afspraak had in het pannenkoekenhuis over een moordopdracht.²⁴ In kluisverklaring 15 van 2 november 2006 is “Abcoude” en passant vermeld in het relaas over de voorgenomen moord op [slachtoffer 11] , waarbij [Peter La S.] het pannenkoekenhuis niet heeft genoemd.²⁵ Op het eerste gezicht zijn er verschillen ten aanzien van het moment waarop de opdracht voor het eerst is verstrekt en ten aanzien van het moment waarop [Peter La S.] er van op de hoogte is geraakt. Bij nauwkeuriger lezing blijkt [Peter La S.] tijdens de verschillende verhoren te spreken over momenten waarop hijzelf respectievelijk [Jesse R.] wist dat het om een opdracht tot moord ging, respectievelijk zou gaan. Daarnaast gaat het om accentverschillen waarbij, anders dan door de verdediging betoogd, niet kan worden geconcludeerd dat er sprake is van tegenstrijdigheden.

De persoon van de kroongetuige heeft zich ook doen gelden. [Peter La S.] heeft op verschillende momenten gezegd dat hij soms te stellig is. Het hof heeft aan de hand van de processen-verbaal waarin de verhoren zijn gerelateerd kunnen vaststellen dat dit inderdaad soms het geval lijkt te zijn geweest. Die stelligheid kenmerkt ook de wijze van verklaren tijdens het afleggen van de kluisverklaringen. Er worden, op het oog met een zeker gemak, tal van namen, locaties en tijdsaanduidingen gegeven die in enkele gevallen reeds binnen de context van de kluisverklaringen zelf vragen oproepen. Als daarbij betrokken wordt de inhoud van de vele daarna afgelegde verklaringen dringt de spanningsvolle verhouding tussen, soms zeer relevante, elementen zich nog meer op.

Dit wordt verder gecompliceerd doordat uit de woordelijke weergave van de verklaringen ook regelmatig blijkt dat [Peter La S.] juist voorzichtig en zoekend formuleert. Hij denkt soms hardop, vermoedt een onjuistheid, stelt zichzelf een vraag en komt dan tot een antwoord. Duidelijke voorbeelden hiervan zijn de verklaringen die [Peter La S.] heeft afgelegd bij de politie op 24 mei 2007²⁶ en 15 augustus 2007²⁷. In de eerste verklaring geeft hij op pagina 11 van het proces-verbaal blijk van twijfel over de momenten waarop informatie over beoogde slachtoffers voor het eerst is gegeven, in de tweede op pagina 3 van het proces-verbaal over de precieze rolverdeling tussen [Dino S.] en [Ali A.] . De stelligheid komt daarmee in een ander licht te staan. Het uiteindelijk gegeven antwoord hoeft daarmee nog niet zonder betekenis te zijn maar het kan dan niet worden begrepen zonder daarbij de gezette tussenstappen te betrekken.

Veel verhoren zijn woordelijk uitgewerkt. Daarmee is voorkomen dat slechts de selectie van de verhorend politieambtenaar of rechter ter kennis van de zittingsrechter komt. Dat is een voordeel. Maar ook de nadelen, onder meer voortkomend uit de veelheid aan irrelevante opmerkingen, zijn evident. Een valkuil is dat aan een enkele zinswending betekenis wordt toegekend. Een hapering of aarzeling is zo al snel geëtiketteerd als de opmaat voor een geconstrueerde leugen of voor een onvolledig antwoord die iets meer bedenktijd vergen. Wellicht is dat soms het geval geweest, zoals hierna nog uitgebreider aan de orde zal komen, maar dat vraagt een beoordeling in een zeer ruime context van het verhoor als geheel.

De conclusie van deze beschouwing moet zijn dat enige relativering van inconsistenties of tegenstrijdigheden aangewezen is. Het hoeft in het licht van het voorgaande geen enkele verbazing te wekken dat deze er zijn. En de inhoud ervan, hoe onbegrijpelijk of onnavolgbaar ook, kan zonder betekenis zijn.

Daarmee zijn vanzelfsprekend niet alle merkwaardige en in het oog springende punten in de verklaringen van [Peter La S.] die vragen oproepen ontdaan van hun kwestieuze karakter. Wel is hiermee gezegd dat niet elk verschil, hoe relevant of zelfs cruciaal voor de beantwoording van de bewijsvraag ook, berust op een leugen of een bewust uitgezet dwaalspoor.

Telkens zal bij deze punten de vraag aan de orde zijn of de totstandkoming ervan kan worden gereconstrueerd en begrepen. Daarbij speelt het geheel van de door [Peter La S.] zelf afgelegde verklaringen een rol. Ook de overige inhoud van het procesdossier kan daarbij relevant zijn.

Ditzelfde geldt voor een punt dat in deze inleidende beschouwing niet onvermeld kan blijven. [Peter La S.] heeft veel kennis waarover hij heeft verklaard van horen zeggen. De persoon van [Jesse R.] is daarbij veruit de belangrijkste bron. [Jesse R.] heeft volgens [Peter La S.] tijdens hun detentie in de jaren 1994 en 1995 verteld over door hem in 1993 gepleegde moorden. En in de periode waarin de moorden op [Kees H.] en Van der Bijl zijn voorbereid en gepleegd trok [Peter La S.] voortdurend met [Jesse R.] op en hoorde hij van hem waar en met wie hij contact had. [Peter La S.] zat er weliswaar dicht op maar heeft zelf weinig tot geen directe ervaringen met die contactpersonen van [Jesse R.] . Daar komt bij dat [Peter La S.] zelf over [Jesse R.] heeft gezegd dat deze met “desinformatie” kon “strooien”. ²⁸

Het hof betrekt hierbij de inhoud van het proces-verbaal van [officier van justitie 4] van 9 april 2015 waarin verloop en inhoud van de contacten van [Jesse R.] met de CIE worden beschreven.²⁹ Daaruit blijkt van het “schaakspel” met de CIE waarover [Peter La S.] meermalen heeft verklaard. [Jesse R.] en [Peter La S.] waren verwikkeld in een complexe strijd die door hen in zeer uiteenlopende arena’s werd uitgevochten. Zij hadden kennelijk minachting voor elkaars intelligentie en probeerden elkaar af te troeven over het juiste begrip van de leer van “Scientology”.³⁰ Van geheel andere orde is dat zij er daarnaast beiden vanuit gingen dat zij contacten onderhielden met de CIE en dat zij elkaar hierin over en weer beschouwden als een groot risico. ³¹

In dat schaakspel manipuleerden zij onafhankelijk van elkaar met informatie in de richting van de politie. Dat relativeert vooral de waarde van de informatie die zij elk aan de CIE aanboden. [Jesse R.] gaf een geheel eigen persoonlijke inkleuring aan personen en gebeurtenissen. Onder strikte voorwaarden werd informatie aangeboden. Daarnaast claimde hij de verantwoordelijkheid voor bereikte resultaten in de opsporing. Uit de processtukken³² is gebleken dat [Peter La S.] volgens een vergelijkbaar patroon reeds in 2003 CIE-contacten onderhield. Het gaat hier om een handelwijze die zich vooral voordeed in het contact tussen de CIE enerzijds en [Jesse R.] en [Peter La S.] anderzijds. Maar, uitgaand van de verklaringen van [Peter La S.] , mag niet worden uitgesloten dat dit heeft doorgewerkt in hun onderlinge relatie.

Tegen deze achtergrond dient de conclusie dezelfde te zijn. Ook waar het informatie van [Peter La S.] betreft die afkomstig is van [Jesse R.] moet toereikende bevestiging worden geboden door de overige onderzoeksbevindingen.

De wijze waarop [Peter La S.] zegt aan zijn informatie te zijn gekomen heeft nog in een ander opzicht de beoordeling van zijn verklaringen gecompliceerd. [Peter La S.] trok intensief met [Jesse R.] op. Hij begeleidde hem naar zijn afspraken, doorgaans als chauffeur. Dat waren soms vele ontmoetingen per dag. [Jesse R.] vertelde hem over de personen met wie hij sprak, wat hun rol was en wat de inhoud van de besprekingen was. Intussen deed [Peter La S.] ook op andere manieren waarnemingen van de sociale omgeving waarin [Jesse R.] zich bewoog. De informatie die [Peter La S.] kreeg was doorgaans gefragmenteerd.

[Peter La S.] heeft hieraan, zoals hij dat zelf heeft verwoord, “overtuigingen” ontleend waarbij “logica” hem mede ten dienste heeft gestaan. Waar hij stukken informatie onderling heeft verbonden tot zo’n overtuiging heeft [Peter La S.] dat telkens gezegd. De rol en positie van [Peter La S.] brachten mee dat hij op deze gefragmenteerde wijze kennis nam van de criminele werkelijkheid waarin [Jesse R.] en hijzelf zich bevonden. Dat noopt tot een kritische beoordeling van die informatie. Maar het enkele gegeven dat [Peter La S.] termen als logica en overtuiging heeft gehanteerd om de manier waarop hij het geheel van bevindingen en ervaringen heeft verwerkt te typeren, diskwalificeert hem nog niet als getuige.

[Peter La S.] heeft op diverse momenten verklaard dat hij in de verkennende fase van zijn contacten met de CIE terughoudend is geweest. Zijn vertrouwen in de politie moest nog groeien.³³ Ook kan uit zijn verklaringen worden opgemaakt dat er een mentale barrière ten aanzien van de moord op [Kees H.] bestond.³⁴ [Peter La S.] heeft pas een kleine twee maanden nadat hij was begonnen kluisverklaringen af te leggen, zijn betrokkenheid bij deze moord bekend. Veelzeggend is hetgeen [Peter La S.] hierover ter terechtzitting van 28 november 2011 heeft gezegd: “.. dat in de wet staat dat een getuige de waarheid moet spreken, dat zal zo zijn en dat betreft een getuige die ter terechtzitting moet verklaren. Maar een getuige die gesprekken met CIE-ers moet voeren, waarbij jarenlange gevangenisstraffen in het spel zijn, laat niet in één keer het achterste van zijn tong zien.“ ³⁵ Wat er zij van de juistheid en maatschappelijke aanvaardbaarheid van deze opvatting, [Peter La S.] heeft hiermee getypeerd wat zijn houding was in de vroege fase van contact met de politie waarin hij al wel inhoudelijk verklaarde.

In deze context heeft [Peter La S.] zijn zogeheten “zekerheidjes” bedacht. Hiermee heeft hij willen afwijken van de feiten zoals hij ze zich herinnerde. [Peter La S.] heeft de zekerheidjes alleen verwerkt in zijn laatste kluisverklaring (nummer 15) van 2 november 2006, waarin hij over de moord op [Kees H.] en zijn eigen betrokkenheid daarbij heeft verklaard.³⁶ Daarna is [Peter La S.] in maart 2007 gehoord bij de rechter-commissaris in het kader van toetsing van de afspraak. Vanaf de eerste verklaring bij de rechter-commissaris heeft hij, zijn wetenschap over de rol van [Willem H.] uitgezonderd, volledig naar waarheid verklaard, aldus de getuige.³⁷ [Peter La S.] was in de veronderstelling dat verificatieonderzoek de ingebouwde onjuistheden van zijn verklaringen aan het licht zou brengen. In het geval het dealtraject zou worden afgebroken, zouden de geconstateerde discrepanties tussen de verklaringen van [Peter La S.] en de onderzoeksbevindingen een succesvolle vervolging van hem voor zijn betrokkenheid bij de moord op [Kees H.] alsnog bemoeilijken.³⁸

[Peter La S.] is vele malen gehoord over de zekerheidjes. Gevraagd naar concrete voorbeelden heeft hij er slechts één kunnen noemen: de looproute op de plaats delict van de moord op [Kees H.] .³⁹ Wat opvalt is dat [Peter La S.] reeds tijdens het verhoor van 10 mei 2007 bij de rechter-commissaris, als hij voor het eerst over de zekerheidjes spreekt, geen andere voorbeelden kan noemen en dat hierin geen verandering is gekomen.⁴⁰ Onder meer ter terechtzitting van het hof heeft [Peter La S.] opnieuw verklaard dat hij niet meer zekerheidjes kan terughalen.⁴¹ Geconfronteerd met vele onderdelen van kluisverklaring 15 heeft [Peter La S.] daar nooit van kunnen zeggen of het om een zekerheidje ging.

Het hof is van oordeel dat ervan kan worden uitgegaan dat [Peter La S.] onwaarheden in zijn verklaring over de moord op [Kees H.] heeft verwerkt. Hiervan kan in één geval worden vastgesteld wat de inhoud ervan is. Overigens zijn de zekerheidjes zowel naar aard, omvang als inhoud ongrijpbaar gebleven. De antwoorden van [Peter La S.] op 10 mei 2007 doen, gezien het korte tijdverloop na het afleggen van kluisverklaring 15, vermoeden dat het niet om majeure inhoudelijke punten kan zijn gegaan. Gelet op het motief dat [Peter La S.] telkens heeft genoemd hoeft niet te worden getwijfeld aan de mededeling van [Peter La S.] dat er buiten kluisverklaring 15 geen andere verklaringen zijn waarin onwaarheden van dit type zijn opgenomen.

Dit leidt tot de slotsom dat in het fenomeen “zekerheidjes” onvoldoende aanleiding kan worden gevonden om te oordelen dat dit bijdraagt aan de bepleite conclusie dat de verklaringen van [Peter La S.] vanwege onbetrouwbaarheid niet voor het bewijs kunnen worden gebezigd.

De betrouwbaarheidstoets zal, juist gelet op de intenties van [Peter La S.] bij introductie van de zekerheidjes, gericht dienen te zijn op beantwoording van de vraag of voor de inhoud van de verklaringen bevestiging kan worden gevonden in overige onderzoeksbevindingen.

Het procesverloop in de strafzaken onder de noemer Passage laat zich op tal van manieren kenschetsen. Eén daarvan is ongetwijfeld het ontstane rijke jargon. De term “ [Willem H.] -weglating” is een beeldbepalend onderdeel van die terminologie.

Het gaat bij de [Willem H.] -weglatingen om delen van de door [Peter La S.] afgelegde kluisverklaringen waarin hij spreekt over [Willem H.] . Deze passages zijn op gezag van de CIE-officier van justitie uit de processen-verbaal gehouden voordat deze werden toegevoegd aan de processtukken. Deze processen-verbaal, die als bijlage deel uitmaakten van de verklaringsafspraak, bevatten een zakelijke weergave van hetgeen [Peter La S.] tot dan toe had verklaard. Later zijn verbatim uitwerkingen van de meeste kluisverklaringen in het geding gebracht. Hierin zijn de weggelaten passages, onder aanduiding van een W met een volgnummer, gemarkeerd. De weglatingen hebben voor een deel betrekking op mededelingen van de getuige over [Willem H.] maar betreffen voor een ander deel ook opmerkingen die zijn weggelaten op grond van overwegingen inzake bescherming en persoonlijke veiligheid van betrokken personen.

Op 3 oktober 2011 heeft [Peter La S.] , ter terechtzitting van de rechtbank als getuige gehoord, het bestaan van de [Willem H.] -weglatingen onthuld.⁴² In een proces-verbaal van 10 oktober 2011 heeft CIE- [officier van justitie 2] dit bevestigd.⁴³ Vervolgens zijn de weglatingen, gespreid over enkele tranches, aan het dossier toegevoegd en is [Peter La S.] ter terechtzitting door de rechtbank uitgebreid hierover gehoord. In het verlengde van de weglatingen ligt de door de CIE-officier van justitie op 22 november 2006 aan [Peter La S.] gegeven toestemming om tijdens verhoren over de dealfeiten niet over [Willem H.] te verklaren.⁴⁴ Deze toestemming, gegeven tijdens de onderhandelingen over de afspraak, was tot het moment van onthulling ervan niet kenbaar, noch voor procespartijen, noch voor de rechter.

Het hof ziet zich voor de vraag gesteld of de weglatingen als zodanig het geheel of onderdelen van de door [Peter La S.] afgelegde verklaringen onbetrouwbaar maken of hebben gemaakt. In dit verband is het volgende van belang.

Allereerst dient te worden vastgesteld dat alle [Willem H.] -weglatingen in de vorm van een woordelijke weergave zijn teruggeplaatst in de processen-verbaal waarin de verbatim versies van de kluisverklaringen waren opgenomen. Al hetgeen [Peter La S.] in het traject dat tot de afspraak heeft geleid over [Willem H.] heeft gezegd maakt derhalve deel uit van de processtukken. Daar komt bij dat in eerder genoemd proces-verbaal van [officier van justitie 2] van 10 oktober 2011 is gerelateerd dat en op welke momenten de getuige uiting had gegeven aan zijn angst voor de persoon [Willem H.] en aan zijn wens om over hem niet te verklaren.⁴⁵

Dit betekent dat er een volledig beeld is van alles wat [Peter La S.] over [Willem H.] heeft verklaard en van de context waarin op zijn aandringen aanvankelijk is besloten onderdelen daarvan niet toe te voegen aan het dossier.

Vervolgens is de vraag aan de orde of de door [Peter La S.] in en na maart 2007 afgelegde verklaringen gemankeerd zijn als gevolg van zijn veronderstelling dat hij niet over [Willem H.] hoefde te verklaren. De verdediging heeft gesteld dat ervan moet worden uitgegaan dat feiten zich op een alternatieve wijze in het geheugen van [Peter La S.] hebben genesteld en dat dit de inhoud van zijn verklaringen wezenlijk heeft beïnvloed.

Het hof kan begrijpen dat dit vermoeden is opgekomen maar de stelligheid van de verdediging vereist een mate van introspectie die, naar het hof veronderstelt, niet door de verdediging is toegepast. Niet valt vast te stellen wat de uitwerking op het geheugen van [Peter La S.] is geweest van zijn inspanningen om, nadat hij eerst in de kluisverklaringen over [Willem H.] had verklaard, gedurende vijf jaar deze persoon buiten zijn verklaringen te houden en of dit heeft geleid tot blijvende aanpassingen in zijn herinneringen waar hij zelf de controle over is kwijt geraakt.

Het hof dient, zoals hiervoor reeds overwogen, de betrouwbaarheid van de verklaringen van [Peter La S.] te beoordelen. Object van onderzoek zijn daarbij de verklaringen van de getuige en wat over de inhoud van die verklaringen uit de processtukken blijkt.

Met de verdediging merkt het hof onder meer de volgende, hierna zakelijk weergegeven, antwoorden aan als onvolledig.

Vastgesteld kan worden dat bij deze gelegenheden, gelet op de inhoud van de kluisverklaringen, een uitgebreider antwoord over [Willem H.] voor de hand had gelegen. Dit betekent dat [Peter La S.] in deze onderdelen van zijn verklaringen niet alles heeft verklaard over zijn wetenschap aangaande de rol van [Willem H.] als opdrachtgever bij strafbare feiten terwijl hij daartoe op grond van de afspraak wel was gehouden.

Geïsoleerd beschouwd houden deze uitlatingen van [Peter La S.] evenwel geen verdere verdraaiingen ten opzichte van zijn kluisverklaringen in. De uitlatingen laten zich begrijpen als een direct en volledig gevolg van de weglatingsafspraak waarbij de rol van [Willem H.] op onderdelen is weggelaten, beperkt of geminimaliseerd. Enige uitstraling, meer in het bijzonder in belastende zin, naar de rol of bijdrage van de verdachte kan niet worden vastgesteld. Dat kan ook niet worden afgeleid uit de bredere context van de verklaringen waarin de betreffende uitlatingen zijn gedaan.

Het hof stelt voorts vast dat uit de kluisverklaringen, gelezen in samenhang met de teruggeplaatste weglatingen, blijkt dat [Peter La S.] , waar het om contact met [Willem H.] gaat, melding heeft gemaakt van slechts een beperkt aantal relevante momenten en locaties. Het gaat om de afspraak met [Willem H.] in Naarden-Vesting in november 2004, gevolgd door een ontmoeting de volgende dag bij autoverhuurbedrijf Avis in Amsterdam, en de toevallige ontmoeting op het Gelderlandplein in Amsterdam in oktober 2005.

In de loop der jaren is gebleken dat [Peter La S.] uiteenlopend heeft verklaard over wat bij die gelegenheden is gezegd. Daarnaast heeft hij wisselend verklaard over het doel van de ontmoeting in Naarden-Vesting, waarop hierna nog nader zal worden ingegaan. Maar dit alles neemt niet weg dat deze locaties een constante vormen in alle verklaringen. Daar is niets aan toegevoegd en niets aan afgedaan door de getuige. Ook wat betreft de aanwezige personen is de getuige volledig consistent gebleven. Dit geldt ook voor de aanwezigheid en rol van [Willem H.] . Nadat de weglatingen waren onthuld en [Peter La S.] hierover ter terechtzitting van de rechtbank intensief werd ondervraagd heeft hij [Willem H.] opnieuw met deze locaties in verband gebracht op de wijze zoals hij eerder in zijn kluisverklaringen had gedaan.

Tegen deze achtergrond valt niet in te zien dat de weglatingsafspraak heeft doorgewerkt in de verklaringen van [Peter La S.] waar het zijn eigen ervaringen met [Willem H.] betreft. Evenmin bestaan aanwijzingen voor vervorming van herinneringen anders dan door de factor tijdverloop.

Namens de raadsman van de verdachte [Dino S.] (wiens argumenten zijn onderschreven door de verdediging van [Moppie R.] en daarmee dus ook door de verdediging van [N.P. de B.] ) is voorts zeer uitgebreid en met veel klem betoogd dat de weglatingsafspraak erin heeft geresulteerd dat [Peter La S.] over [Dino S.] heeft verklaard waar hij [Willem H.] heeft bedoeld. Dit betekent dat [Dino S.] als opdrachtgever voor moorden is genoemd terwijl in werkelijkheid deze opdrachten van [Willem H.] afkomstig waren. Door de verdediging is dit fenomeen gelabeld als een samenstel van “indeplaatsstellingen”. Met iets minder stelligheid is ook naar voren gebracht dat [Peter La S.] over de, overleden, verdachte [Ali A.] heeft verklaard terwijl hij sprak over gedragingen en handelingen die aan [Willem H.] moeten worden toegeschreven. Het hof overweegt hieromtrent als volgt.

[Peter La S.] is in contact getreden met de CIE in augustus 2006. Dat is ongeveer een jaar na de periode waarin hij, naar zijn zeggen, intensief omging met medeverdachte [Jesse R.] . Deze laatste onderhield in die periode contact met opdrachtgevers voor moorden dan wel met handlangers of tussenpersonen van die opdrachtgevers. Uit de kluisverklaringen, afgelegd in de periode 11 september tot en met 2 november 2006, komt een beeld naar voren van een veelheid aan afspraken en ontmoetingen met die opdrachtgevers of met personen die zich voor hen in een vooruitgeschoven positie bevonden. [Jesse R.] voerde de gesprekken. [Peter La S.] bleef op de achtergrond en werd na afloop door [Jesse R.] geïnformeerd over wat er was besproken. In de meeste gevallen heeft [Peter La S.] de persoon met wie was afgesproken zelfs niet gezien. [Dino S.] , met wie ook werd afgesproken volgens [Peter La S.] , heeft hij nooit gezien. In deze stroom van ontmoetingen heeft [Peter La S.] zich indrukken gevormd van de hoofdrolspelers bij de opdrachtverstrekking en de voortgangsbewaking van de moorden op [Kees H.] (gepleegd 2 november 2005) en Van der Bijl (gepleegd 20 april 2006). Hiervoor is reeds overwogen dat het enkele gegeven dat de getuige ook spreekt over indrukken of een “overtuiging” hem nog niet diskwalificeert, noch zijn verklaringen op die grond minder bruikbaar voor het bewijs maakt.

Enkele van die eerste contacten met de CIE betreffen twee ontmoetingen, aanvankelijk in het dossier aangeduid als oriënterende gesprekken. Na een daartoe strekkende opdracht van de rechtbank van 21 november 2011 is de inhoud hiervan in de vorm van een woordelijke weergave aan het dossier toegevoegd. Het gaat om de kluisverklaringen 1 en 2 van respectievelijk 11 en 12 september 2006.⁵⁶

In de eerste kluisverklaring heeft [Peter La S.] , gevraagd naar de moord op Van der Bijl, [slachtoffer 8] meer gezegd dat hij weet dat de opdrachtgevers [Dino S.] en [Ali A.] waren.⁵⁷ Kort daarvoor heeft hij ook verklaard: “ik wist dat het voor [Willem H.] was”.⁵⁸ Over deze moord heeft [Peter La S.] in de tweede kluisverklaring gezegd dat [Ali A.] rond Kerstmis 2005 een afspraak wilde met [Jesse R.] en [Fred R.] . Tijdens die ontmoeting bij een Chinees restaurant in Amsterdam Buitenveldert dat men “Ping” noemde, zou zijn besloten dat Van der Bijl als eerste vermoord diende te worden.⁵⁹ [Peter La S.] heeft die dag ook verklaard dat [Willem H.] had gezegd dat Van der Bijl als eerste om het leven moest worden gebracht.⁶⁰

In de derde kluisverklaring van 10 oktober 2006 komt [Willem H.] niet aan de orde. [Dino S.] en [Ali A.] worden wel als opdrachtgevers genoemd. Zij verstrekten volgens [Peter La S.] ook de namen en de adressen.⁶¹

De vierde kluisverklaring, afgelegd op 16 oktober 2006, is voorwerp van debat en voortdurend onderzoek geweest. Op last van het hof is de weglating bekend onder de aanduiding W04-03 nader onderzocht. Na verbetering van de kwaliteit van de geluidsopname is bij proces-verbaal opnieuw een woordelijke uitwerking gemaakt van wat er is gezegd.⁶²

Bij de beoordeling is van belang op te merken dat in deze kluisverklaring de getuige op diverse momenten zoekend formuleert, dat zinnen regelmatig onvolledig zijn, ook waar namen worden genoemd, en dat delen als niet te verstaan zijn gemarkeerd waarbij niet duidelijk is wat de omvang is van hetgeen niet is verstaan. Ook lijken sommige inhoudelijke opmerkingen van [Peter La S.] te zijn gemaakt tussen allerlei “small talk” door. Dit noopt tot enige terughoudend bij de uitleg van de gedane mededelingen.

In deze vierde kluisverklaring, gelezen als één geheel met de teruggeplaatste weglatingen, wordt [Ali A.] genoemd als opdrachtgever voor de moord op Van der Bijl. Met hem heeft [Jesse R.] veel afspraken gehad. Hij was “makkelijker voor afspraken”.⁶³ Over [Dino S.] heeft [Peter La S.] gezegd dat wat hij zegt belangrijker is dan wat [Ali A.] zegt en dat de mededeling dat de prioriteit bij de moord op van der Bijl lag bij [Dino S.] vandaan kwam.⁶⁴ Ook heeft hij over [Dino S.] gezegd dat de opdrachten “via” hem kwamen.⁶⁵ Er worden aantallen genoemd ten aanzien van de ontmoetingen met [Ali A.] en [Dino S.] , met eerstgenoemde werd vaker afgesproken dan met [Dino S.] .⁶⁶ Daarnaast heeft [Peter La S.] ook uitlatingen gedaan over [Willem H.] : “Ja dat was de man! ( .. ) Niet alleen in deze liquidatie. [Willem H.] was ehh in [Jesse R.] ogen, laat ik het zo zeggen, was [Willem H.] de man. Hij heeft het verstrekt.”⁶⁷

In hoger beroep zijn op 28 augustus 2014 na een daartoe strekkende opdracht van het hof van 4 juli 2014 de journaals van de overige oriënterende gesprekken ingebracht. Daarbij heeft de rechter-commissaris getoetst of er onderdelen buiten de stukken dienden te blijven wegens veiligheidsbelangen. Uit deze selectie blijkt onder meer dat [Peter La S.] op 14 augustus 2006 heeft gezegd dat hij niet direct over [Willem H.] kan verklaren maar, zo heeft de CIE-ambtenaar genoteerd, “als we Dino (het hof begrijpt: [Dino S.] ) kunnen pakken hebben we [Willem H.] ook”.⁶⁸ Op 18 augustus 2006 heeft [Peter La S.] [Fred R.] genoemd als betrokkene bij de moord op Van der Bijl en [Dino S.] als de opdrachtgever.⁶⁹

In kluisverklaring 15, afgelegd op 2 november 2006, heeft [Peter La S.] verklaard over de moord op [Kees H.] . Bij deze moord was hij zelf strafbaar betrokken. Als opdrachtgever voor deze moord wijst [Peter La S.] [Dino S.] aan. Er was een lijst met beoogde slachtoffers, afkomstig van [Ali A.] en [Dino S.] . Beide mannen waren 10 tot 12 dagen vóór de moord aanwezig in een horecagelegenheid in Rotterdam, door [Peter La S.] de oude Baja genoemd, waar [Jesse R.] informatie ontving.⁷⁰ Een dag later heeft [Jesse R.] in Diemen van [Dino S.] nadere informatie gekregen. [Peter La S.] heeft dit van [Jesse R.] gehoord. Hij heeft [Jesse R.] naar Diemen gebracht met de auto maar hij heeft zelf [Dino S.] niet gezien.⁷¹

Uit een aanvankelijk weggelaten passage van dit verhoor, W15-11, blijkt dat [Peter La S.] heeft verklaard over een toevallige ontmoeting met [Willem H.] op het Gelderlandplein in Amsterdam. Deze vond plaats in de periode van de voorbereidingen van de moord op [Kees H.] . [Jesse R.] was hierbij ook aanwezig. Bij die gelegenheid zou [Willem H.] hebben gezegd: “als deze goed gaat heb ik nog een andere voor jullie”.⁷²

Uit deze verklaringen en mededelingen komt een diffuus beeld van opdrachtgevers en belanghebbenden naar voren waarin telkens [Ali A.] , [Willem H.] en [Dino S.] figureren. Op de onderlinge verhoudingen wordt niet al teveel zicht geboden. Dat zicht had [Peter La S.] , gezien zijn bronnen, ook maar in beperkte mate. De accenten die [Peter La S.] legt lopen soms uiteen. Bovendien worden niet steeds alle drie personen in een samenhangend geheel door de getuige gepresenteerd. Ook lopen de initiële verstrekking van de opdracht voor de moorden en de tussentijdse aansporingen om prioriteit te geven aan bepaalde moorden deels door elkaar. Maar de drie genoemde personen vormen echter onmiskenbaar de constanten bij de opdrachtverstrekking en prioriteitsstelling.

Het gewicht van enkele door de verdediging gelegde accenten kan hierdoor aanmerkelijk worden gerelativeerd. [Peter La S.] weet zich na de onthulling van de [Willem H.] -weglatingen tijdens verhoren ter terechtzitting van de rechtbank in 2011 de door hem op 2 november 2006 weergegeven opmerking van [Willem H.] niet te herinneren. Wel herinnert hij zich dan de opmerking: “Osdorp eerst”⁷³. Dit is de wijk in Amsterdam waar [Kees H.] woonde. Het hof merkt op dat bij beide opmerkingen de achtergrond wordt gevormd door plannen voor meer dan één moord en dat er kennelijk een bij de uitvoering te hanteren volgorde wordt bedoeld. Opmerking verdient voorts dat [Peter La S.] ruim één jaar respectievelijk ruim zes jaar na de ontmoeting verklaart over wat precies is gezegd. Reeds voor de eerste termijn geldt dat de herinnering aan exact gebezigde woorden kan zijn vervaagd. Gelet hierop zijn er geen aanknopingspunten om een vervorming van het geheugen van [Peter La S.] als gevolg van de weglating aan te nemen. Evenmin bestaat grond om aan te nemen dat [Peter La S.] hiermee in 2011 alsnog heeft geprobeerd de rol van [Willem H.] kleiner te maken ten koste van [Dino S.] , zoals de verdediging heeft beoogd te betogen.

Hetzelfde geldt voor de locatie die [Peter La S.] heeft genoemd in kluisverklaring 4. In de “Baha” (bedoeld is de oude Baja in Rotterdam, lokaal bekend als BED) zou gezegd zijn dat Van der Bijl “prioriteit had”. Blijkens de teruggeplaatste weglating W04-03 is dit een geïsoleerde, door [Peter La S.] , gemaakte opmerking. Er is geen vraag aan voorafgegaan.⁷⁴ Bovendien was BED, zo blijkt uit andere verklaringen van [Peter La S.] , een locatie waar veel afspraken werden gemaakt. Ook met [Dino S.] werden vaker afspraken gemaakt, heeft [Peter La S.] verklaard.⁷⁵ Tot slot kan door het ontbreken van context niet worden opgemaakt of [Peter La S.] hier het oog had op de verstrekking van de opdracht of op een moment waarop gezegd is dat de moord op Van der Bijl voorrang diende te krijgen. Dit betekent dat hierin, anders dan de verdediging heeft gesteld, niet kan worden gelezen dat [Peter La S.] door het noemen van deze locatie, in strijd met zijn wetenschap daaromtrent, [Dino S.] dichter bij de moord op Van der Bijl heeft proberen te brengen ten gunste van [Willem H.] .

Een ander punt is de opmerking van [Peter La S.] in W04-03 dat in november 2004 een huis in Limburg en een busje met geblindeerde ramen voor de voortvluchtige [Jesse R.] moesten worden geregeld. Volgens de verdediging van [Dino S.] zou [Peter La S.] dit plan aan [Willem H.] hebben toegeschreven in kluisverklaring 4 en later, ter terechtzitting van 28 november 2011, aan [Dino S.] . Het hof merkt op dat [Willem H.] niet is genoemd in deze context; [Peter La S.] spreekt over “ze”.⁷⁶ Reeds daarom kan niet van een indeplaatsstelling, zoals gedefinieerd door de verdediging, sprake zijn geweest. Bovendien valt het ook niet te begrijpen omdat in november 2011 de [Willem H.] -weglatingen reeds waren onthuld en bij [Peter La S.] , voor zover daarvan sprake zou zijn geweest, geen behoefte bestond [Dino S.] nog in plaats van [Willem H.] te belasten.

Door de verdediging is geconstateerd dat [Peter La S.] op 2 november 2006 (in kluisverklaring 15) slechts heeft gesproken over één nieuwe klus die door [Dino S.] in BED aan [Jesse R.] zou zijn verstrekt. Die constatering is op zichzelf juist. Het hof neemt evenwel in aanmerking dat dit verhoor primair ging over de aanloop naar de moord op [Kees H.] en de betrokkenheid van [Peter La S.] bij de uitvoering van die moord. Het onderwerp van verhoor was niet de moord op Van der Bijl. Het hof constateert voorts dat [Peter La S.] vanaf het eerstvolgende verhoor (bij de rechter-commissaris) heeft verklaard dat in BED drie opdrachten zijn verstrekt. Bij deze verklaring is [Peter La S.] vervolgens gebleven. Dat [Peter La S.] bij gelegenheid van het verhoor op 2 november 2006 kennelijk nog niet uitputtend is geweest over het aantal in BED verstrekte opdrachten acht het hof in dit licht niet onbegrijpelijk. Het hof acht niet aannemelijk de conclusie dat [Peter La S.] bij nadere verhoren heeft geprobeerd om – in strijd met de waarheid en met de bedoeling om de betrokkenheid van [Willem H.] te maskeren – het verstrekken van de opdracht voor de moord op Van der Bijl alsnog in BED te situeren.

Tot slot zouden de verklaringen van [Peter La S.] over een ontmoeting in Naarden-Vesting op 8 november 2004 een aanwijzing vormen dat [Peter La S.] in strijd met de waarheid [Dino S.] heeft belast, in het bijzonder als opdrachtgever van de moord op [Kees H.] . Volgens [Peter La S.] ging het hierbij om een ontmoeting van [Jesse R.] , [Willem H.] , de journalist [Peter R.] en [Peter La S.] zelf.

Op 2 november 2006 heeft [Peter La S.] de moord op [Kees H.] bekend. Kort voor het einde van dat verhoor heeft hij gevraagd de opnameapparatuur uit te schakelen. Uit een proces-verbaal van 7 november 2006 blijkt dat [Peter La S.] toen heeft gezegd: “ [Jesse R.] vertelde mij dat hij enige tijd voor de liquidatie op Kees [Kees H.] naar [Willem H.] is gegaan om te vragen of deze “een klus” voor hem had. [Willem H.] heeft hem toen verwezen naar [Dino S.] , waarna hij de klus kreeg om [Kees H.] te liquideren.”⁷⁷Op 22 november 2006 heeft [Peter La S.] een gesprek gehad met [slachtoffer 8] anderen de officier van justitie De Haas. Er is hem toen gevraagd naar – wat is gaan heten – het “Naardenvestingverhaal”. [Peter La S.] heeft geantwoord dat [Jesse R.] daar om een klus heeft gevraagd aan [Willem H.] en dat deze hem verwees naar [Dino S.] . Uit het antwoord kan worden opgemaakt dat [Peter La S.] hierbij aanwezig was. De moord op [Kees H.] heeft hij daarbij niet genoemd.⁷⁸

Het “Naardenvestingverhaal” waarnaar tijdens het gesprek van 22 november 2006 is gevraagd betreft een ontmoeting met de journalist De Vries en [Willem H.] waarover [Peter La S.] had verklaard in de eerste kluisverklaring op 11 september 2006. In deze verklaring spreekt [Peter La S.] over Hilversum als ontmoetingsplaats.⁷⁹ De bedoeling was dat er van [Peter La S.] filmopnames zouden worden gemaakt. Er is opnieuw over gesproken op 2 november 2006. De woordelijke weergave van de opmerkingen van [Peter La S.] houdt in dat er een ontmoeting in het Arsenaal is geweest waarbij [Jesse R.] , [Willem H.] en [Peter R.] aanwezig waren met als doel filmopnamen van [Peter La S.] te maken.⁸⁰ Hierin maakt [Peter La S.] melding van de doorverwijzing door [Willem H.] naar [Dino S.] voor een vervangende auto.⁸¹ Tijdens dit deel van het verhoor wordt er nog niet gesproken over de moord op [Kees H.] , maar over gebeurtenissen in november 2004. Pas aan het eind van het verhoor⁸² is de opnameapparatuur uitgeschakeld (dit blijkt uit W15-11)⁸³ en heeft [Peter La S.] de mededeling gedaan als weergegeven in het proces-verbaal van 7 november 2006.

Deze uitlatingen van [Peter La S.] , in samenhang gelezen, leiden geenszins tot de conclusie dat hij de opdrachtverlening voor de moord op [Kees H.] heeft geplaatst in Naarden-Vesting waar hij aanwezig was. Immers, hij heeft op 2 november 2006 de locatie van de opdrachtverstrekking niet genoemd en hij heeft toen verklaard dat hij [Jesse R.] over de verstrekking van die opdracht heeft horen spreken. Bovendien heeft hij de plaats Naarden-Vesting verbonden met een doorverwijzing voor een niet nader bepaalde klus. Bij latere verhoren⁸⁴ heeft [Peter La S.] telkens op vragen hierover geantwoord dat hij het Arsenaal in Naarden-Vesting alleen in verband brengt met “liquidaties in het algemeen” en dat hij en [Jesse R.] in die tijd druk bezig waren met de voorgenomen moord op [slachtoffer 11] . Er kan daarom ook geen poging van [Peter La S.] om [Dino S.] te belasten in verband met [Kees H.] in worden gelezen.

De voorgaande constateringen en relativeringen worden verder ondersteund door de opmerking die [Peter La S.] heeft gemaakt in een oriënterend gesprek op 9 november 2006: “Nou ja ik zeg over [Dino S.] dat heb ik alleen maar van [Jesse R.] gehoord dus dat is vrij zacht. Maar over [Willem H.] dat kan hem nog wel eens zwaar aangerekend worden.”⁸⁵ [Peter La S.] heeft dit gezegd op het moment dat hij zijn voorbehoud ten aanzien van [Willem H.] al meermalen kenbaar had gemaakt. Blijkens een proces-verbaal van 7 november 2006 is op 2 november 2006 de opnameapparatuur uitgeschakeld en heeft [Peter La S.] verklaard over de ontmoeting met [Willem H.] op het Gelderlandplein. Wat er zij van de taxatie die [Peter La S.] op 9 november 2006 geeft, er kan in elk geval niet uit worden opgemaakt dat [Peter La S.] bewust en gericht de onderlinge verhouding tussen [Dino S.] en [Willem H.] anders wilde voorstellen dan hij tot dan toe in de vijftien kluisverklaringen had gedaan. Evenmin biedt het steun voor de veronderstelling dat [Peter La S.] [Dino S.] “erin heeft willen leggen”. Het globale beeld had hij op dat moment al gepresenteerd en dat is in grote lijnen in latere verklaringen ongewijzigd gebleven.

Tot slot komt ook betekenis toe aan de antwoorden van [Peter La S.] , op 10 oktober 2011 ter terechtzitting gegeven op vragen van de raadsman van [Dino S.] , waarin hij stellig heeft ontkend [Dino S.] te hebben gesteld in de plaats van [Willem H.] .⁸⁶ Op 16 april 2012, tijdens het afsluitende verhoor ter terechtzitting, heeft [Peter La S.] dit nog eens herhaald: “ Ik kan alleen zeggen dat ik niemand expres heb belast waar het niet het geval was. Ik heb niet gezegd: [Dino S.] is schuldig, terwijl dat niet waar was.”⁸⁷

Al hetgeen in het voorgaande is overwogen leidt het hof tot de slotsom dat niet aannemelijk is geworden dat de [Willem H.] -weglatingen mede tot resultaat hebben gehad dat [Peter La S.] over [Dino S.] heeft verklaard waar hij [Willem H.] bedoelde.

Door de verdediging is aangesloten bij de kritische beschouwingen die de rechtbank in het vonnis heeft gewijd aan de verklaringen van [Peter La S.] over diens eigen rol bij de gewelddadige dood van [slachtoffer 13] rond 25 april 2002 en bij de moord op [Kees H.] op 2 november 2005. Er moet serieus rekening worden gehouden met de mogelijkheid dat bij beide zaken de bijdrage van [Peter La S.] anders en groter is geweest dan hij zelf heeft verklaard, aldus de rechtbank. De verdediging gaat, in navolging van de door andere raadslieden naar voren gebrachte standpunten, nog een stap verder en gaat ervan uit dat de getuige over de gang van zaken bij beide moorden niet de waarheid heeft gesproken wat negatief afstraalt op de betrouwbaarheid van zijn verklaringen in het algemeen.

Dit betekent dat hij opzettelijk zou hebben gelogen om tot een afspraak met justitie te komen.

Het hof stelt vast dat het bij beide moorden – in het spoor van de verdediging bezigt het hof in het navolgende dit woordgebruik, ook al staat ten aanzien van [slachtoffer 13] in het geheel niet vast dat hij het slachtoffer is geworden van een moord – om een zogeheten dealfeit gaat.⁸⁸ [Peter La S.] is in de afspraak met de officier van justitie de verplichting aangegaan om over deze feiten volledig en naar waarheid te verklaren. Over de moord op [slachtoffer 13] kon [Peter La S.] als getuige verklaren in die zin dat hij [Jesse R.] en [E.] heeft horen spreken over de moord. Bij de moord op [Kees H.] was hij zelf strafbaar betrokken geweest.

Overigens bevat het dossier geen aanwijzingen dat [Peter La S.] in het kader van de opsporing voor één van beide moorden als verdachte in beeld was gekomen noch dat hem door wie dan ook mededelingen of suggesties in die zin waren gedaan. Op vragen daarover heeft [Peter La S.] ter terechtzitting van 12 maart 2009 verklaard nooit aanwijzingen te hebben gehad dat de politie hem in verband bracht met de moord op [Kees H.] .⁸⁹

Bij die stand van zaken valt de veronderstelling van de verdediging niet te begrijpen. Uitgaande van een rol van [Peter La S.] als mededader of medeplichtige bij de moord op [slachtoffer 13] kan niet worden ingezien dat hij ook de moord op [Kees H.] nog in de afspraak wilde betrekken. Hij had het kunnen laten bij een bekennende verklaring in de zaak- [slachtoffer 13] zonder het risico te nemen dat later zou blijken dat hij bij die moord een grotere betrokkenheid zou hebben gehad. Eén van de twee andere personen die volgens [Peter La S.] als mededader betrokken was, [E.] , was reeds in 2003 vermoord. De andere bij de moord op [slachtoffer 13] betrokken dader, [Jesse R.] , die door [Peter La S.] ook werd genoemd als de persoon die [Kees H.] heeft doodgeschoten, zou bij een beschuldiging van actieve betrokkenheid bij twee moorden een grote risicofactor voor [Peter La S.] kunnen gaan vormen.

En omgekeerd, uitgaand van de actieve rol van [Peter La S.] bij de moord op [Kees H.] , valt niet te begrijpen waarom [Peter La S.] van beperkte, indirecte, kennis over de moord op [slachtoffer 13] melding zou maken en in dat verband [Jesse R.] zou noemen, als zijn betrokkenheid bij die moord veel groter zou zijn. Ook in dat geval zou het risico van ontmaskering zeer groot zijn geweest.

Meer in het bijzonder overweegt het hof met betrekking tot de moord op [slachtoffer 13] als volgt.

[slachtoffer 13] is voor het laatst in leven gezien op 25 maart 2002. Zijn ontzielde lichaam is gevonden in het water van het Amsterdam-Rijnkanaal op 9 april 2002. Hij was doodgeschoten.⁹⁰

In zijn negende kluisverklaring van 31 oktober 2006, die geheel gewijd is aan de moord op [slachtoffer 13] , heeft [Peter La S.] verklaard over de aanleiding voor de moord, die gelegen zou zijn in onenigheid over een partij hasj. Van [E.] en [Jesse R.] heeft hij gehoord dat [slachtoffer 13] om het leven was gebracht. Verder heeft [Peter La S.] gezegd dat hij denkt dat [Jesse R.] [slachtoffer 13] heeft gedood maar dat hij dit niet zeker weet.⁹¹ Bij de politie op 25 oktober 2007 heeft hij verklaard dat hij in de loop der tijd fragmenten over de gebeurtenissen heeft gehoord en heeft hij met zoveel woorden nog eens herhaald dat hij er niet zoveel van weet.⁹²

De stelling van de verdediging luidt dat [Peter La S.] het heel goed weet. Hij zou namelijk zelf de moord hebben gepleegd. Daartoe zijn op verzoek van de verdediging in eerste aanleg diverse getuigen ter terechtzitting gehoord en zijn zelfs anonieme bedreigde getuigen (op de voet van artikel 226a Sv) op initiatief van de verdediging geïntroduceerd. Zij hebben allen in meer of mindere mate belastend over [Peter La S.] verklaard.

Het hof merkt op dat de moord op [slachtoffer 13] niet aan de verdachte ten laste is gelegd.

Daardoor staat niet ter beoordeling of het feit bewezen kan worden verklaard. Dit betekent dat evenmin in die sleutel ter beantwoording voorligt de vraag of de getuige de waarheid heeft gesproken over dit feit.

Niettemin wordt het hof geroepen om buiten het verband van het bewijs van de tenlastelegging een oordeel te geven over het waarheidsgehalte van de verklaringen van de getuige over dit feit. Het oordeel met betrekking tot de verklaring over de moord op [slachtoffer 13] staat in de sleutel van een oordeel over de betrouwbaarheid van de verklaringen van [Peter La S.] in het algemeen. In dat verband zal het hof de vraag beantwoorden of er aanwijzingen bestaan op grond waarvan moet worden aangenomen dat de getuige onwaarheid heeft gesproken. Bij een positieve beantwoording van die vraag komt immers ook de waarachtigheid van hetgeen hij overigens heeft verklaard ter discussie te staan.

Door de verdediging is gewezen op de verklaringen van de getuigen [Opa-getuige-2] , [getuige 6] , “NN1 hollow point”, F1 en F3. De laatstgenoemde getuige is later alsnog ter terechtzitting van de rechtbank achter gesloten deuren gehoord, waarbij de identiteit van de bedreigde getuige is onthuld aan procespartijen en de zittingsrechter. Daarnaast heeft de medeverdachte [Jesse R.] als getuige ter terechtzitting van 9 december 2010 een voor de getuige [Peter La S.] belastende verklaring afgelegd.

Namens de verdachte zijn in de kern de volgende aspecten uit de verklaringen gelicht.

F1 en F3 hebben beiden verklaard van [Peter La S.] zelf te hebben gehoord dat hij een man heeft doodgeschoten in een loods. Ook NN1 hollow point (gehoord ter terechtzitting in eerste aanleg van 19 januari 2012) heeft [Peter La S.] hierover horen spreken. Dit kan volgens de verdediging over niemand anders dan [slachtoffer 13] zijn gegaan. [Jesse R.] heeft op 9 december 2010 ter terechtzitting verklaard hoe [Peter La S.] [slachtoffer 13] heeft doodgeschoten. De getuige [Opa-getuige-2] heeft ter terechtzitting van de rechtbank op 15 maart en 5 april 2011 verklaard over een gesprek dat hij heeft gehad met [Peter La S.] bij de duikersplas in Vinkeveen waarin deze, sprekend over [slachtoffer 13] , vertelde dat “het uit de hand was gelopen”. [Jesse R.] was mogelijk ook betrokken. De [getuige 6] (gehoord ter terechtzitting in eerste aanleg op 23 mei 2011 en op 7 juni 2011) heeft verklaard [Peter La S.] en [Jesse R.] te hebben ontmoet bij AC-restaurant Lage Weide op de dag van de moord. Deze vertelden dat ze zojuist iemand hadden doodgeschoten en het lijk in het water hadden gegooid. [Peter La S.] had geschoten, hij was er trots op.

Hiertegenover staat de ontkenning van [Peter La S.] dat hij bij de uitvoering van de moord betrokken is geweest. Hij is zelfs niet op de plaats van het delict geweest, zo heeft hij verklaard.

Het hof betrekt het volgende in de beoordeling.

Het aantal getuigen dat over betrokkenheid van [Peter La S.] bij een levensdelict heeft verklaard is aanzienlijk. Opmerkelijk is dat [Peter La S.] van meet af aan kenbaar heeft gemaakt wel iets van de moord op [slachtoffer 13] te weten maar dat dit van geheel andere orde is dan wat de getuigen hebben verklaard.

Wat F3 betreft springt in het oog dat deze getuige ook op naam bij de rechter-commissaris is gehoord op 6 februari 2009. Dit is ongeveer een jaar vóór het moment waarop ten aanzien van deze getuige het verzoek tot verlening van de status van bedreigde getuige werd gedaan. Bij die gelegenheid heeft de getuige onder meer over [Peter La S.] gezegd: “In elk geval heeft hij mij nooit iets verteld over ernstig geweld in de richting van anderen”.⁹³

Uit de verklaringen van de getuige NN1 blijkt dat hij, buiten het punt dat de moord in een loods zou zijn gepleegd, geen verdere details of kenmerkende elementen kan noemen van hetgeen [Peter La S.] tegen hem zou hebben gezegd. Hij heeft slechts een zeer globale herinnering.

Daarnaast dringt één kwestieus aspect in het bijzonder zich op. Tijdens het verhoor bij de rechter-commissaris van de getuige op 1 september 2011 komt aan de orde dat de getuige pas bij deze gelegenheid voor het eerst over de loods spreekt en dat hij dit niet eerder tegen de advocaten met wie hij contact had gehad, had verteld.⁹⁴ De getuige heeft ter terechtzitting van 19 januari 2012 toegelicht dat de aanleiding om de loods als locatie te noemen was gelegen in wrevel die bij hem was ontstaan in de richting van [Peter La S.] .⁹⁵ De getuige NN1 bleek tijdens genoemd verhoor bij de rechter-commissaris op de hoogte te zijn van de inhoud van de verklaringen van de F-getuigen die onder meer over een loods als locatie van de moord hebben verklaard.⁹⁶ Het voorgaande betekent dat (de totstandkoming van) het enige onderscheidende element in de verklaring van NN1 zoveel vragen oproept dat hierin geen ondersteuning kan worden gelezen voor de door de verdediging geopperde suggestie.

Wat de getuige [Opa-getuige-2] betreft valt op dat hij zich blijkens de verklaringen van de getuige [slachtoffer 15] heeft uitgelaten over de moord op [slachtoffer 13] . Op 26 januari 2009 heeft [slachtoffer 15] bij de rechter-commissaris verklaard van [Opa-getuige-2] te hebben gehoord dat [slachtoffer 13] [Jesse R.] uit zijn woning in Spanje had verwijderd. [Jesse R.] heeft toen aan [E.] gevraagd om [slachtoffer 13] “om zeep te helpen” maar hij heeft het niet gedurfd. Het is later ergens in een zijkamertje alsnog gebeurd, heeft [Opa-getuige-2] aan [slachtoffer 15] verteld.⁹⁷ [Opa-getuige-2] heeft aan [slachtoffer 15] nooit iets gezegd over de rol van [Peter La S.] hierin.⁹⁸ Op 2 juli 2009 heeft [slachtoffer 15] deze verklaring in grote lijnen herhaald en daaraan toegevoegd dat het volgens [Opa-getuige-2] [Jesse R.] was die [slachtoffer 13] heeft doodgeschoten.⁹⁹

[Opa-getuige-2] zelf is op 31 januari 2008 gehoord. Hij noemde bij die gelegenheid [Peter La S.] een hond, die ook [Cor van H.] wilde omleggen.¹⁰⁰ Ondanks deze opvatting en wetenschap heeft de getuige niet gesproken over de moord op [slachtoffer 13] . [Opa-getuige-2] heeft voorts ongeveer in het jaar 2008 aan de misdaadjournalist [K.] verteld dat [Jesse R.] of [E.] de moord heeft gepleegd. [K.] heeft in die lijn ook een artikel geschreven. Dit is door [K.] als getuige verklaard [slachtoffer 8] meer ter terechtzitting in hoger beroep van 23 juni 2014.¹⁰¹

Uit de uitlatingen van [Opa-getuige-2] zoals gedaan tegenover [slachtoffer 15] en [K.] en, in mindere mate, uit diens verklaringen kan worden afgeleid dat [Jesse R.] mogelijk een actieve rol bij de moord heeft gehad. De wijze waarop [getuige 6] verslag heeft gedaan van de ontmoeting bij het wegrestaurant wijst in de richting van betrokkenheid van zowel [Jesse R.] als [Peter La S.] , in elk geval bij het wegmaken van het lijk. Dit alles verdraagt zich moeilijk met de verklaring van [Jesse R.] zelf dat hij aanwezig was als mediator en dat [Peter La S.] , nadat [E.] bewust niet gericht op [slachtoffer 13] had geschoten, als enige [slachtoffer 13] met door hem afgevuurde kogels dodelijk heeft verwond.

Verder is het hof opgevallen dat de [getuige 6] heeft verklaard dat hij een afspraak had met [Jesse R.] en dat hij [E.] niet kende.¹⁰² [Jesse R.] daarentegen heeft op 7 juni 2011 als getuige ter terechtzitting verklaard dat [getuige 6] een afspraak had met [E.] en dat hij, [Jesse R.] , deze afspraak slechts heeft aangegrepen om [E.] te ontmoeten. [Jesse R.] zou namelijk nog de sleutel van de loods waarin het lichaam van [slachtoffer 13] had gelegen, uit handen van [E.] terugkrijgen.¹⁰³ Dit is een opmerkelijk verschil, met name in het licht van het gegeven dat [E.] mogelijk één van de personen op de plaats delict is geweest.

Het voorgaande leidt het hof tot de slotsom dat van diverse getuigen niet kan worden vastgesteld of dan wel wanneer zij de waarheid hebben gesproken. Daarmee ontvalt de feitelijke grondslag reeds grotendeels aan de stelling van de verdediging over de betrokkenheid van [Peter La S.] bij de moord op [slachtoffer 13] .

Indien de inhoud van de afgelegde verklaringen toch als vertrekpunt wordt genomen, moet naar het oordeel van het hof met een veelheid aan mogelijke scenario’s rekening worden gehouden. Zo kan niet worden uitgesloten dat [Jesse R.] de dodelijke schoten heeft gelost. Evenmin kan het voor onmogelijk worden gehouden dat [Peter La S.] de schutter is geweest. Een gang van zaken waarbij [Peter La S.] en [Jesse R.] door hun respectieve bijdragen beiden als medeplegers hebben te gelden is eveneens denkbaar. Een actieve rol van [E.] is in aanvulling daarop of wellicht zelfs in plaats daarvan ook niet denkbeeldig. Deze scenario’s sluiten elkaar voor een niet onbelangrijk deel uit.

Tot slot betrekt het hof de afwegingen van [Peter La S.] om uiteindelijk over [Kees H.] te verklaren in de beoordeling van de vraag naar zijn mogelijke betrokkenheid bij de moord op [slachtoffer 13] . Op 12 maart 2009¹⁰⁴ heeft hij hierover ter terechtzitting uitgebreid verklaard. [slachtoffer 8] meer als volgt:

“Ik heb in Engeland nagedacht over de mogelijkheid om een deal met justitie te sluiten zonder [Kees H.] te bekennen. Ik realiseerde mij dat de kans heel klein was dat dit kon. Bij de eerste oriënterende gesprekken met justitie in Nederland werd dat gevoel steeds sterker. Toen heb ik besloten de knoop door te hakken. Ik had begrepen dat ik volledige openheid van zaken moest geven als ik tot een deal wilde komen. (..) Ik vreesde dat ik met minimale veiligheid zou worden weggezet als ik niet alles zou vertellen. Ik dacht inderdaad dat de omvang van de bescherming minder zou zijn als ik [Kees H.] niet zou bekennen. (..)

De voorzitter merkt op dat mij eerder is gevraagd of ik [Kees H.] in de deal heb betrokken om mezelf interessanter te maken, en dat ik toen heb verklaard dat ik [Kees H.] helemaal niet nodig had omdat er al genoeg was om tot een deal te komen. Zo heb ik het niet helemaal gezegd. Ik heb gezegd dat de zaken die tot dan toe besproken waren, interessant genoeg waren voor een deal, en dat ik op dat moment dacht dat het makkelijker zou zijn om zonder verklaring over [Kees H.] tot een deal te komen. Maar dat had natuurlijk aan het licht kunnen komen in de rechtszaal. (..)

Voordat ik besloot over [Kees H.] te verklaren heb ik nagedacht over hoe lang ik in dat geval zou moeten zitten. Ook heb ik nagedacht over de consequenties als ik niet over [Kees H.] zou verklaren en dit zou uitkomen. Dan zou de halvering van de strafeis van de baan zijn. Ik heb alle voors en tegens tegen elkaar afgewogen en een beslissing genomen.”

Tegen de achtergrond van al deze afwegingen valt niet te begrijpen dat [Peter La S.] de aandacht vestigt op zijn beperkte wetenschap van de moord op [slachtoffer 13] terwijl hij daar een grotere betrokkenheid bij zou hebben gehad en [Jesse R.] , op zijn minst als getuige, daarvan kennis zou dragen. Er mag van worden uitgegaan dat [Peter La S.] zou hebben stilgestaan bij alle risico’s die zijn verbonden met achtergelaten sporen en geïnformeerde getuigen op een wijze die nog veel indringender is dan bij zijn afwegingen ten aanzien van de beslissing om over de moord op [Kees H.] te verklaren.

Bij deze stand van zaken dient de conclusie te zijn dat er onvoldoende aanwijzingen zijn om er rekening mee te moeten houden dat [Peter La S.] onwaarheid heeft gesproken in zijn verklaringen over de zaak- [slachtoffer 13] . Dat betekent eveneens dat deze verklaringen hierover geen aanknopingspunt bieden voor twijfel aan de betrouwbaarheid van zijn verklaringen in het algemeen.

In voorgaande beschouwingen heeft het hof de totstandkoming van en gang van zaken bij het contact tussen de betrokken advocaten en de getuigen ten aanzien van de zaak- [slachtoffer 13] buiten beschouwing gelaten. Datzelfde geldt voor de positie die de getuigen zouden hebben ten opzichte van [Jesse R.] en zijn familie en [Peter La S.] . Door de advocaat-generaal zijn hierbij diverse kritische kanttekeningen geplaatst. Ook kan in het midden blijven het antwoord op de vraag of voldoende vaststaat dat de getuigen in alle gevallen specifiek over de moord op [slachtoffer 13] hebben gesproken.

is op 2 november 2005 rond 20.00 uur, gezeten op de bestuurdersstoel van zijn auto, voor de ingang van zijn woning beschoten. Hij had kort tevoren de woning verlaten. Ondanks zijn verwondingen is [Kees H.] nog uit de auto gestapt en naar de woning gelopen waar hij kort daarna is overleden.

[Peter La S.] heeft verklaard dat [Jesse R.] met een vuurwapen van het merk Glock [Kees H.] van dichtbij heeft doodgeschoten, terwijl deze in de auto zat of aan het instappen was. [Peter La S.] zelf heeft op enige afstand gestaan.¹⁰⁵ Hij was gewapend met een Kalashnikov-geweer en heeft daarmee “dekkingsvuur” gegeven dat tot doel had mensen op afstand te houden.¹⁰⁶

Namens eerdergenoemde verdachten is het standpunt ingenomen dat [Peter La S.] aantoonbaar heeft gelogen over de gang van zaken op de plaats delict. De verdediging heeft tijdens het pleidooi een hiervan afwijkend scenario onderbouwd. Voorts is aangesloten bij nog een ander scenario dat door de raadslieden van één van de medeverdachten naar voren is gebracht. Deze scenario’s houden in dat [Peter La S.] en zijn mededader een andere rolverdeling hebben gehad waarbij [Peter La S.] zelf op [Kees H.] heeft geschoten respectievelijk dat [Peter La S.] in het geheel niet op de plaats van het delict aanwezig is geweest. Voor beide alternatieven is in de kern ter ondersteuning aangevoerd dat de verklaring van [Peter La S.] vrijwel geen bevestiging vindt in objectieve onderzoeksgegevens en dat er uit het opsporingsonderzoek sterke contra-indicaties voor de door hem geschetste gang van zaken zijn gebleken. Met andere woorden, [Peter La S.] beschikt niet over daderkennis, althans niet over daderkennis die overeenkomt met de rol die hij bij de moord heeft gehad.

Het hof overweegt als volgt.

Vooraf verdient opmerking dat rekening dient te worden gehouden met de eerder besproken “zekerheidjes” die door [Peter La S.] in zijn eerste verklaring over de moord op [Kees H.] zijn verwerkt. Deze betreffen in elk geval de looproute. Voor het overige zijn ze door [Peter La S.] inhoudelijk niet geduid.

De suggestie is namens de verdachte gedaan dat [Peter La S.] zijn informatie over de gebeurtenissen op de plaats delict zou hebben verkregen via berichtgeving in de media. Meer in het bijzonder is daarbij genoemd het artikel “De fatale deal” in Nieuwe Revu, nummer 41 van oktober 2006.¹⁰⁷

De advocaat-generaal heeft naar het oordeel van het hof in repliek met juistheid gewezen op enkele feiten die gedurende het onderzoek zijn komen vast te staan en waarover het artikel evidente onjuistheden bevat. Zo vermeldt het artikel in afwijking van de onderzoekresultaten dat [Kees H.] in zijn auto aankwam bij zijn woning; dat hij bij aankomst bij zijn woning geroepen werd door twee mannen van achter een heg; dat [Kees H.] is doodgeschoten met een

automatisch wapen en geraakt werd door zes kogels; dat [Kees H.] vier of vijf keer

teruggeschoten heeft. Geen van deze, onjuiste, elementen komt voor in de verklaringen van [Peter La S.] . Integendeel, [Peter La S.] heeft verklaard dat [Kees H.] is doodgeschoten nadat hij vanuit de woning naar de auto was gelopen en dat gebruik is gemaakt van een halfautomatisch wapen, te weten een Glock van waaruit ongeveer tien patronen zijn verschoten. Van terugschieten door [Kees H.] heeft [Peter La S.] geen melding gemaakt.

Overigens worden in het artikel weinig tot geen opvallende details genoemd. Er is dus geen serieuze aanwijzing dat [Peter La S.] zich in zijn verklaringen op de inhoud ervan heeft gebaseerd.

Volgens [Peter La S.] is [Kees H.] die avond rond 19.45 uur in een bestelauto, door hem “Combo” genoemd, komen aanrijden.¹⁰⁸ Gebleken is later dat het een Fiat Doblo betrof. [Kees H.] zou de woning zijn ingegaan en later, toen hij weer buitenkwam te hebben plaatsgenomen in de Mercedes, waarna hij direct is doodgeschoten. Deze gang van zaken heeft [Peter La S.] in de loop der jaren telkens op deze wijze weergegeven.¹⁰⁹ Als vaststaand kan worden aangenomen dat [Peter La S.] het hier niet bij het rechte eind heeft gehad. Uit diverse getuigenverklaringen is gebleken dat de Doblo de hele dag voor de woning heeft gestaan.¹¹⁰ Ook de bevinding dat het wegdek [slachtoffer 8] de Doblo droog was bij de start van het forensisch onderzoek wijst in die richting.¹¹¹ [Kees H.] is eerder die avond in de Mercedes komen aanrijden. Volgens [Peter La S.] is dat “absoluut niet waar”.¹¹² [Peter La S.] heeft op vragen hierover steeds gezegd dat hij niet weet of dit een zekerheidje kan zijn geweest.¹¹³

Naar het oordeel van het hof valt niet in te zien wat redelijkerwijs de winst voor [Peter La S.] zou kunnen zijn geweest om hierover bewust in strijd met de waarheid te verklaren. Zeker niet waar het gaat om eventuele steun voor de veronderstelling dat [Peter La S.] hiermee zou hebben kunnen verhullen dat hij de Glock heeft gehanteerd. Het moet er daarom voor worden gehouden dat hij zich heeft vergist.

Eén van de omstreden onderdelen van de verklaringen van [Peter La S.] is de vraag wat er met de hulzen die door de Kalashnikov zijn uitgeworpen is gebeurd. Hij heeft hierover wisselende verklaringen afgelegd. In kluisverklaring 15 heeft [Peter La S.] verklaard dat hij en [Jesse R.] zich niet druk hebben gemaakt om de hulzen die op de PD achterbleven.¹¹⁴ De hulzen uit de Kalashnikov waren nieuw uit het doosje en de Glock kwam van [Sjaak B.] . [Jesse R.] had er veel vertrouwen in dat de wapens “schoon” waren.¹¹⁵ Opmerkelijk in dit verband, met name in het licht van het vervolg, is dat tijdens dat verhoor op een vraag over het mogelijk gebruik van een hulzenzakje door [Peter La S.] niet wordt ingegaan.

De kwestie van de hulzen hield [Peter La S.] kennelijk bezig. In een gesprek met [officier van justitie 5] op 16 mei 2007 is hij hierop zelf teruggekomen en heeft hij gezegd dat hij heeft nagedacht over de hulzen. Hij herinnert zich dan dat hij iets in zijn handen heeft gehad dat hem hinderde bij het starten van de vluchtauto na de moord. Wat hij in zijn handen had, heeft

hij toen aan [Jesse R.] gegeven. [Peter La S.] acht het mogelijk dat [Jesse R.] deze voorwerpen onderweg uit het raam heeft gegooid. Diezelfde dag heeft [Peter La S.] een locatie aangewezen waar dit zou kunnen zijn gebeurd.¹¹⁶

Bij aanvang van het daaropvolgend verhoor van 24 mei 2007 vroeg [Peter La S.] direct aan de verhoorders of de hulzen waren gevonden.¹¹⁷ In dit verhoor van 24 mei 2007 heeft [Peter La S.] verklaard dat hij zich kan herinneren dat hij hulzen in zijn handen had bij het starten van de auto, maar dat hij zich niet kan herinneren dat hij ze geraapt had. [Peter La S.] heeft verklaard dat

[Jesse R.] onderweg de hulzen heeft weggegooid, bij een talud. Hij heeft hieraan toegevoegd dat dit relaas tot stand is gekomen door terug te redeneren en door reconstructie.¹¹⁸

Tijdens een politieverhoor op 20 juni 2007 heeft [Peter La S.] opnieuw aangedrongen op het zoeken naar de hulzen. Daarbij is nog over een tweede mogelijke locatie gesproken.¹¹⁹

Tijdens een zeer uitgebreid politieverhoor van 15 augustus 2007 kan [Peter La S.] zich niet herinneren dat er maatregelen zijn genomen om de hulzen op te vangen.¹²⁰

In zijn verhoor van 4 oktober 2007 heeft [Peter La S.] verklaard dat hij zich kan herinneren dat hij de hulzen heeft overgedragen aan [Jesse R.] , maar dat hij inmiddels niet meer weet of het losse hulzen waren of dat het om een hulzenzakje ging. [Peter La S.] voegde hieraan toe dat zijn geheugen “niet meer schoon” is maar teveel is aangevuld met later gegeven informatie.¹²¹

Uit de processtukken blijkt dat op 4 en 11 oktober 2007 bij nader onderzoek van de plaats delict (verder: PD) tweemaal drie hulzen zijn gevonden.¹²² Deze zijn afkomstig van patronen van het kaliber dat is bestemd voor een Kalashnikov aanvalsgeweer. Twee hiervan zijn waarschijnlijk, de andere vier mogelijk, verschoten met de in de Amstel aangetroffen Kalashnikov.¹²³ De hulzen zijn gevonden in de tuin van de overburen van [Kees H.] , achter de heg, ter hoogte van een lantaarnpaal.

Tot slot blijkt dat in de tas met de gebruikte Kalashnikov (waarover hierna meer) stukken textiel zijn aangetroffen die als hulzenzakje kunnen worden gebruikt.¹²⁴ Tijdens het verhoor van 19 december 2007¹²⁵ kon [Peter La S.] zich het gebruik ervan herinneren.

Het hof stelt vast dat [Peter La S.] er aanvankelijk geen herinneringen aan heeft dat enige zorg is besteed aan de hulzen. Het was niet nodig, luidde zijn verklaring.¹²⁶ Zoals uit eerdere beschouwingen al naar voren kwam was [Peter La S.] zich voortdurend bewust van het belang van technische en objectieve bevestiging van zijn verklaringen. Het eerste resultaat van die sensitiviteit was een uitleg over een hand vol voorwerpen die hem hebben gehinderd bij het wegrijden met de vluchtauto. In latere instantie werden deze voorwerpen door hem geduid als hulzen. De vraag of [Peter La S.] deze ook heeft geraapt blijft onbeantwoord. Verder dan speculatie over de vraag of en hoe de hulzen in alle hectiek zouden kunnen zijn geraapt, komt hij niet. Op een bepaald moment, ongeveer een jaar na het afleggen van kluisverklaring 15 moet [Peter La S.] dan zelf constateren dat zijn herinnering niet meer is te onderscheiden van de informatie waarmee hij is gevoed. Aangenomen moet worden dat de uiteindelijke vondst van de hulzen aan die vermenging alleen maar kan hebben bijgedragen. Dit alles relativeert de betekenis van alle verklaringen die [Peter La S.] over de hulzen heeft afgelegd in zeer aanzienlijke mate. Dat geldt ook voor de kluisverklaring van 2 november 2006, die door de procespartijen nog wel eens als “fris van de lever” is getypeerd. Deze verklaring is evenwel afgelegd nadat reeds een jaar sinds de moord was verstreken en is gebaseerd op ervaringen die zijn opgedaan tijdens zeer gecomprimeerde gebeurtenissen onder ongetwijfeld stressvolle omstandigheden. Bovendien heeft [Peter La S.] lang geaarzeld voordat hij zijn bekennende verklaring over de moord op [Kees H.] aflegde.¹²⁷ De tactische inzet van met de waarheid schurende details kan niet worden uitgesloten. Daarnaast heeft de behoefte om een sluitende en verifieerbare verklaring af te leggen een mechanisme bij [Peter La S.] in werking gezet waarover hij vrijwel direct zelf al niet meer de controle had.

Bij deze stand van zaken kan alleen een voor de bewijslevering zinvol verband worden gezocht tussen de vindplaats van de hulzen en de globale aanduiding van de locatie(s) waarvan [Peter La S.] heeft gezegd dat hij daar schoten heeft gelost.

Daarvoor is eerst een nadere verkenning nodig van hetgeen [Peter La S.] over de looproute op de PD heeft verklaard.

[Peter La S.] heeft op 2 november 2006 verklaard dat rond 19.15 uur hij en [Jesse R.] aankwamen bij de woning van [Kees H.] . [Jesse R.] had onderweg de wapens geprepareerd en doorgeladen.¹²⁸ De Mercedes van [Kees H.] stond voor de deur met de achterzijde richting het park. Ze zijn in de bosjes gaan zitten bij de buren. Er kwam een Combo aanrijden en de bestuurder parkeerde deze auto met de achterkant in de richting van het park, stapte uit en ging naar binnen. Volgens [Jesse R.] was het [Kees H.] .¹²⁹

Na enige tijd kwam [Kees H.] naar buiten; hij liep naar de Mercedes. Hij opende de deur aan de bestuurderskant. [Jesse R.] liep toen op [Kees H.] af, de afstand tot de auto was een meter of tien. [Peter La S.] denkt dat [Kees H.] nog niet helemaal ingestapt was. [Jesse R.] schoot zonder onderbreking, twee handen geklemd om het wapen.

Over zijn looproute heeft [Peter La S.] gezegd:

“Ik ben naar de andere kant van de auto gelopen. […] Jesse liep weg vanaf de bestuurderszijde en liep in mijn richting en liep door. Ik zag plotseling lichtsporen. Rood van kleur. Ik heb geen idee wat het was maar het kwam in mijn beleving vanuit de richting van het huis. […] Ik schoot. Ik had mijn rechterhand aan de trekker en vuurde een salvo. Ik denk ongeveer 6 schoten.” ¹³⁰

Bij het proces-verbaal van het verhoor is een situatietekening gevoegd die [Peter La S.] op diezelfde dag heeft gemaakt.

Over deze route heeft [Peter La S.] later gezegd dat dit een zekerheidje was. Bij diverse gelegenheden, bijvoorbeeld ter terechtzitting van 15 juni 2009 maar ook al bij de rechter-commissaris op 10 mei 2007 heeft hij gezegd dat hij op dit punt bewust niet naar waarheid heeft verklaard.¹³¹

Opmerking verdient dat [Peter La S.] in kluisverklaring 15 slechts zeer summier heeft verklaard over de looproute. Bij de rechter-commissaris, op 15 maart 2007, is hier maar weinig bij gekomen.¹³² Dat wekt geen verwondering want het ging hierbij om een zogeheten toetsverklaring. Deze is afgelegd in een verhoor met als doel de toetsing van de rechtmatigheid van de afspraak met justitie. Dit verhoor is van relatief korte duur en van beperkte diepgang geweest.

Op 24 mei 2007 is [Peter La S.] uitgebreid gehoord door de politie over de looproute. In de processen-verbaal van dit verhoor wordt verwezen naar een plattegrond maar het bijgevoegde exemplaar is niet ingetekend. [Peter La S.] toonde zich in dit verhoor onzeker over de richting waarin hij is gelopen toen [Jesse R.] schoot: doorgelopen langs de steeg tegenover de woning van [Kees H.] , op de stoep, misschien iets verder nog.¹³³ Volgens [Peter La S.] heeft hij twee salvo’s afgevuurd. Bij de eerste raakte hij de controle over het wapen kwijt. Rond het tweede salvo (over het precieze moment twijfelt hij en doet hij verschillende uitspraken) kwam [Jesse R.] hem voorbijgelopen op weg naar de auto. Over de plaats van het tweede salvo heeft [Peter La S.] verklaard, dat deze op de stoep maar misschien “wel iets verder nog” was gelegen. Hij heeft verklaard dat hij op die plek heeft “rondgelopen”.¹³⁴

Op 15 augustus 2007 is [Peter La S.] opnieuw gehoord door de politie over de moord op [Kees H.] . [Peter La S.] zegt dat hij tussen de bosjes en de Mercedes een salvo heeft afgevuurd waarbij het huis naast dat van [Kees H.] is geraakt. Daarna is hij voor dan wel achter [Jesse R.] langs gelopen (die bij de openstaande deur van de Mercedes stond) en op de hoek bij de steeg aan de overkant van de straat gaan staan. Daar heeft hij in de lucht en in de Doblo geschoten.¹³⁵

Op 4 oktober 2007 is [Peter La S.] weer door de politie gehoord. Er is een tekening gemaakt door [Peter La S.] tijdens dit verhoor. Daarop staat het eerste kruisje op de stoep en het tweede kruisje bij de knik in de heg bij de ingang van de steeg.¹³⁶ Op deze tweede plek zijn zeer korte tijd na dit verhoor de hulzen gevonden. Overigens blijkt uit het proces-verbaal van dit verhoor niet ondubbelzinnig of met het kruisje ook de plaats van schieten is bedoeld. Dit moet worden afgeleid uit de samenhang met de verklaring van 15 augustus 2007.

Op 19 december 2007, nadat de vondst van de hulzen heeft plaatsgehad, heeft [Peter La S.] gezegd dat het een “vrij groot stuk” is waar hij heeft rondgelopen en dat hij niet kan zeggen waar hij precies heeft geschoten.¹³⁷

Uit dit overzicht kan de conclusie worden getrokken dat [Peter La S.] niet met al te veel scherpte heeft gesproken over de locaties waar hij heeft gestaan tijdens de moord. Zijn herinneringen zijn ook niet zo scherp omlijnd. Soms zegt hij met zoveel woorden dat hij het niet precies weet. In het politieverhoor van 24 mei 2007 is onmiskenbaar sprake van invulling, op basis van niet meer dan een globale herinnering.

Door de advocaat-generaal is voorts nog gewezen op de animatie van de gebeurtenissen op de PD [Kees H.] , waarover door de deskundige Lucas ter terechtzitting van de rechtbank op 2 juli 2009 een verklaring is afgelegd. Deze verklaring houdt onder meer het volgende in. Alle kogels uit de Glock moeten [Kees H.] hebben geraakt terwijl hij op de bestuurdersstoel zat. Bij het schieten richting de Doblo en de woning moet de schutter met de Kalashnikov, gelet op het sporenbeeld, in de steeg naast de heg hebben gestaan. Alleen vanuit deze positie kunnen de doorschotopeningen in de Doblo worden verklaard.¹³⁸

Het hof betrekt voorts in de overwegingen dat uit het onderzoek naar de Kalashnikov (waarvan hierna zal worden vastgesteld dat deze gebruikt is door [Peter La S.] ) is gebleken dat deze de hulzen rechts uitwerpt. Deze komen verspreid op de grond terecht op een afstand van 4,5 tot 7,7 meter vanaf de vuurplek, zo is gebleken uit onderzoek verricht op 12 september 2007 door de politie en het NFI.¹³⁹ Tot slot vereist het geen bijzondere deskundigheid om te concluderen dat de vindplaats van de hulzen (in de tuin van de overburen van het slachtoffer, nabij de heg op een diepte van 2 tot 4 centimeter)¹⁴⁰ niet exact de plek hoeft te zijn geweest waar deze twee jaar eerder op de grond zijn gevallen. Dit alles impliceert dat ook bij de uitleg van deze gegevens van een onzekerheidsmarge moet worden uitgegaan.

Door de verdediging is gewezen op de verklaringen van diverse ooggetuigen. Deze zouden op onderdelen sterk verschillen van de verklaringen van [Peter La S.] en daarom de betrouwbaarheid ervan ondermijnen.

De heer [getuige 16] , overbuurman, is op de dag van de moord zeer summier gehoord. Daarna pas weer op 4 juni 2007 en 13 januari 2009.

Op 4 juni 2007¹⁴¹ heeft hij verklaard dat hij 3 tot 6 knallen hoorde en toen naar het raam liep. Daar zag hij dat een persoon kennelijk vanuit de steeg de straat opliep en schoten afvuurde tijdens het rennen, met het wapen op heuphoogte. Hij vuurde in de richting van de Mercedes. Hij zegt ook dat deze man naar de Mercedes liep en daar leek te willen schuilen.

Hij heeft verklaard op 13 januari 2009¹⁴² dat hij en zijn gezinsleden tussen 19.00 en 20.00 aan het eten waren en knallen hoorden. Hij zag een man in donkere kleding die een lang voorwerp op heuphoogte vasthield. Daar kwamen flitsen uit en hij hoorde knallen. De schutter met het lange wapen liep vanuit de richting van de steeg.

[getuige 17] en [getuige 18] (moeder en dochter van het slachtoffer) hebben blijkens hun eerste verklaringen de moord niet gezien. Na het horen van de schoten zijn zij naar het keukenraam gelopen. [getuige 17] heeft op 3 november 2005 gezegd dat ze mannen heeft zien wegrennen vóórdat er door haar man werd gebonsd op de deur. Ze speculeert op dat moment over de richting vanwaar de daders kwamen.¹⁴³

Later, op 6 april 2007 heeft [getuige 17] verklaard dat ze twee mannen ‘vanaf het busje’ vanaf de rechterkant had zien komen rennen. Ze zag vanuit het keukenraam dat ze schietend kwamen aanrennen. Ze hadden allebei een geweer.¹⁴⁴

[getuige 18] (gehoord op 3 november 2005) hoorde schoten en zag twee mannen die zich nog even omdraaiden en daarna de steeg in renden. Over de plaatsen vanwaar is geschoten en of 1 dan wel 2 personen hebben geschoten, is ze niet zeker. Zij heeft niet op de daders gelet.

Volgens haar ‘had er maar een geschoten’.¹⁴⁵

Als zij weer wordt gehoord op 31 mei 2007 zegt ze dat ze al naar buiten keek en toen lichtflitsen heeft gezien tegenover de straat, dat ze de mannen samen heeft gezien bij het huis en dat deze kwamen uit de richting van de steeg die gelegen is aan de overkant van de straat.¹⁴⁶ Zij heeft ook haar vader zien rennen. Bij de rechter-commissaris op 15 januari 2009 heeft zij een nog concreter beschrijving gegeven. Ze heeft mannen uit de richting van de steeg zien rennen die om de Doblo heen renden.¹⁴⁷

Uit dit overzicht van PD-getuigen blijkt op de eerste plaats dat zij kort na de moord slechts zeer summier zijn gehoord. Zij zijn pas anderhalf jaar later uitgebreider gehoord. Uit de eerste verklaringen blijkt dat de getuigen niet alles hebben gezien. Dat is niet vreemd. Ze hebben immers gereageerd op de schoten die zij hoorden. Verder mag worden aangenomen dat dit voor hen ook een zeer spanningsvolle situatie is geweest. Dat de spanning de waarnemingen van getuigen en de reproductie daarvan beperkt kan ook blijken uit de verklaring van de overbuurvrouw [getuige 19] . Zij heeft op 7 februari 2006 verklaard dat zij [Kees H.] aan de rechterzijde van de auto heeft gezien, hetgeen op grond van de processtukken kan worden uitgesloten. ¹⁴⁸

Voorts is opmerkelijk dat [getuige 17] en [getuige 18] in de loop der tijd hun verklaringen verder hebben ingevuld en aangevuld. Dit past in het evoluerende beeld dat ook zichtbaar is bij de verklaringen van [getuige 17] over de opdrachtgevers van de moord, waarvoor door de verdediging op goede gronden aandacht is gevraagd.

Dit alles leidt het hof tot de slotsom dat voor de stelling van de verdediging dat de verklaringen van de ooggetuigen de juistheid van de verklaringen van [Peter La S.] over de gebeurtenissen op de plaats delict ontzenuwen, de feitelijke grondslag ontbreekt.

Voor het geopperde alternatieve scenario dat de daders beiden schietend zijn komen aanrennen uit de steeg is geen steun aanwezig.

Evenmin bieden de verklaringen aanknopingspunten voor twijfel aan hetgeen [Peter La S.] heeft verklaard over de plekken waar hij (ongeveer) heeft gestaan tijdens de moord op [Kees H.] .

De aanduiding die [Peter La S.] van één van die plekken heeft gegeven vindt bevestiging in de plaatsen waar de hulzen afkomstig uit de Kalashnikov zijn aangetroffen en in de resultaten van het forensisch onderzoek naar de mogelijke kogelbanen. Bovendien sluit het gegeven dat er hulzen op de plaats delict zijn gevonden aan bij de eerste verklaringen van [Peter La S.] dat hij en [Jesse R.] zich geen zorgen maakten om de hulzen.

[Jesse R.] en [Peter La S.] zijn gevlucht via de tegenover de woning van [Kees H.] gelegen steeg. Aan het eind daarvan stond de vluchtauto, een Citroën C5, klaar. Volgens [Peter La S.] stond aan het eind van de straat waardoor zij wegreden een “woning” waar twee mensen voor een groot, helder verlicht raam stonden.¹⁴⁹ Op het door [Peter La S.] beschreven punt op de vluchtroute bevindt zich blijkens het onderzoek het gebouw van de Nieuwe Apostolische kerk. Uit onderzoek is gebleken dat daar op het genoemde moment in de deuropening twee personen hebben staan wachten.¹⁵⁰ Het hof acht dit een sterke vorm van bevestiging. Dat [Peter La S.] het kruis op het gebouw niet heeft gezien en niet heeft onderkend dat het geen woning is, kan daar, mede gelet op het gegeven dat het een waarneming van zeer korte duur moet zijn geweest, niet afdoen.

Het hof betrekt daar ook bij dat het betreffende gebouw, blijkens de daarvan door de advocaat-generaal overgelegde foto’s,¹⁵¹ qua architectuur niet aanstonds als een kerk te herkennen is en weinig afwijkt van de woningen in dezelfde straat.

In kluisverklaring 15 heeft [Peter La S.] gezegd dat de Kalashnikov is opgehaald bij [betrokkene 9] in Limburg. Het wapen zat in een grote, sterke Albert Heijn-tas. In de tas lagen ook heel veel patronen, in doosjes, met elk 10 patronen erin.¹⁵² De gebruikte wapens, de Kalashnikov en de Glock, heeft [Peter La S.] na afloop in de Amstel heeft gedumpt. Op een plek gelegen voorbij het Kalfje.¹⁵³ De Kalashnikov zat in de stevige Albert Heijn-tas met daarin alle patronen. De tas was nogal zwaar waardoor deze langs de walkant ligt. Het pistool zou hij een zwieper hebben gegeven, die ligt in het midden.

Op woensdag 29 november 2006 is de recherche op aanwijzen van [Peter La S.] naar een plek aan de Amstel gereden.¹⁵⁴ Ter hoogte van deze locatie is op 20 maart 2007 uit de Amstel op ongeveer 4 meter uit de kant een tas opgedoken.¹⁵⁵ Het betrof een zogenaamde “Big Shopper” tas van Albert Heijn. In deze tas zat een Roemeens kogelgeweer, afgeleid van de Russische Kalashnikov, model AK 47. Het wapen was schietklaar. Daarnaast bevonden zich in de tas [slachtoffer 8] meer ruim 400 patronen, een deel in 45 munitiedoosjes en een deel los in de tas.¹⁵⁶

De in de tas en het wapen aangetroffen patronen waren van het kaliber 7,62x39 (Kalashnikov) type lichtspoor.¹⁵⁷ Aan de hand van de mosselaangroei op de tas heeft de deskundige geconcludeerd dat het meest waarschijnlijk is dat de tas tussen september 2005 en augustus 2006 te water is geraakt.¹⁵⁸

Tijdens nader onderzoek op de plaats delict op 4 en 11 oktober 2007 zijn in de tuin van perceel Johan Braakensiekhof 8 (de overburen van [Kees H.] ) nabij de heg die de grens vormt tussen de tuin en de stoep die leidt naar de eerder genoemde steeg in totaal zes hulzen aangetroffen. Deze zijn afkomstig van patronen van kaliber 7,62x39 Kalashnikov.¹⁵⁹ De zes hulzen zijn gelijk aan de hulzen van de (lichtspoor)patronen uit de in de Amstel aangetroffen plastic tas. De sporen in de slaghoedjes van de hulzen zijn bij 4 van deze hulzen mogelijk en bij 2 van deze hulzen waarschijnlijk veroorzaakt door de afsluiter van de in de Amstel aangetroffen Kalashnikov.¹⁶⁰ Uit een vergelijking van de samenstelling van de op de plaats delict aangetroffen kogelfragmenten met de in de plastic tas aangetroffen (lichtspoor)patronen blijkt dat er ten aanzien van de meeste onderzochte (lichtspoor)patronen een overeenkomst is vastgesteld in de chemische samenstelling voor zowel de mantels als het kogellood.¹⁶¹

Over het gebruik van de Kalashnikov heeft [Peter La S.] onder meer het volgende verklaard. Details ten aanzien van de looproute blijven hierbij onvermeld omdat deze eerder aan de orde zijn geweest.

[Peter La S.] heeft meermalen verklaard dat [Jesse R.] het wapen telkens heeft geprepareerd. Dit is gebeurd voorafgaand aan proefschieten en in de voorbereiding voor de eerdere keren dat zij beiden gewapend naar de woning van [Kees H.] waren gegaan.¹⁶²

In kluisverklaring 15 heeft [Peter La S.] onder meer verklaard dat hij lichtsporen in de lucht zag toen hij om de Mercedes heen liep. Daarna heeft hij zelf geschoten in de richting van het huis.¹⁶³

Het was één salvo met de rechterhand aan de trekker. Er werden vier, vijf of zes kogels afgevuurd.¹⁶⁴ Toen [Peter La S.] de trekker overhaalde begon het wapen gelijk te lopen. Hij raakte de controle kwijt waardoor het van richting veranderde.¹⁶⁵

Bij de rechter-commissaris op 15 maart 2007, als er nog niet is gezocht naar de Kalashnikov, heeft [Peter La S.] onder meer verklaard dat hij [Jesse R.] zag schieten en dat hij is doorgelopen.¹⁶⁶

Tijdens dit verhoor spreekt [Peter La S.] over meer salvo’s. Hij heeft zelf 6 à 7 keer in de Combo (Doblo) geschoten, puur van spanning. Hij houdt het voor mogelijk dat hij het huis van [Kees H.] en/of dat van diens buren heeft geraakt.¹⁶⁷

Op 24 mei 2007 heeft [Peter La S.] nog eens duidelijk geantwoord dat hij de trekker maar één keer hoefde over te halen. Hij zegt twee keer te hebben geschoten. De eerste keer kort, waarbij hij de greep op het wapen verloor, hij verschoot daarbij 3 tot 5 patronen. De tweede keer langer, een salvo bestaand uit ongeveer 15 patronen.¹⁶⁸ Tijdens dit verhoor en het verhoor op 15 augustus 2007 maakt [Peter La S.] wel onderscheid met een Uzi. Anders dan bij dit wapen geeft de Kalashnikov het gevoel dat elk patroon afzonderlijk wordt geladen. Ook verschillen de wapens wat betreft het geluid tijdens het schieten.¹⁶⁹

Tijdens verhoren op 24 mei 2007 en 31 juli 2007 uit [Peter La S.] zijn onzekerheid of hij de lichtsporen heeft gezien voordat hij schoot of dat hij op dat moment zelf al had geschoten.¹⁷⁰

Op 15 augustus 2007 is [Peter La S.] door de politie gehoord over [Kees H.] . Daarbij wordt de gevonden AK aan hem getoond. [Peter La S.] weet dan niet hoe hij de inklapbare kolf van de AK moet bedienen. Hij zegt dat de kolf niet uitgeklapt is geweest.¹⁷¹

Het “weglopen” van het wapen is een constante in de herinnering van [Peter La S.] gebleken. Ter terechtzitting van 15 juni 2009 heeft hij gezegd dat hij zich dit nog steeds, ondanks de vele verhoren die zijn geheugen hebben beïnvloed, herinnert.¹⁷² Bij welk salvo en op welke plek het wapen wegliep weet hij niet meer.¹⁷³ Tijdens diverse verhoren bij de rechter-commissaris heeft hij verklaard dat het tijdens het tweede salvo gebeurde. Ook heeft hij wel gezegd dat het (vermoedelijk) bij het eerste salvo het geval was.¹⁷⁴

In het debat ter terechtzitting is voor de volgende aspecten in het bijzonder aandacht gevraagd. [Peter La S.] wist niet zoveel van het wapen, onder meer waar het ging om het uitklappen van de kolf.

Daarnaast is uit onderzoek gebleken dat het niet mogelijk is om volautomatisch te schieten met de gevonden AK, maar slechts semiautomatisch.¹⁷⁵ De trekker moet telkens worden overgehaald om een patroon te verschieten. Daarbij verdient wel vermelding dat ook bij semiautomatisch gebruik de vuursnelheid hoog kan liggen: 240-360 schoten per minuut.¹⁷⁶

Uitgaande van het gegeven dat de trekker bij het verschieten van elke patroon opnieuw diende te worden overgehaald roept de verklaring van [Peter La S.] dat het wapen “wegliep” vragen op.

Wat de kolf van de Kalashnikov betreft overweegt het hof als volgt. [Peter La S.] heeft van meet af aan verklaard dat hij het wapen onder zijn halflange jas heeft gedragen.¹⁷⁷ Verder heeft hij telkens gezegd dat [Jesse R.] zich met de technische kanten van het wapen bezig hield. [Jesse R.] prepareerde het wapen, laadde het met de patronen en gaf het op de diverse momenten dat zij gewapend naar het huis van [Kees H.] zijn gegaan gebruiksklaar aan [Peter La S.] . Daarnaast werd [Peter La S.] ten tijde van de moord overvallen door het gedrag van het wapen. In latere verklaringen heeft hij bovendien gezegd dat hij vanaf heuphoogte schoot.¹⁷⁸ In dit licht kan aan het gegeven dat [Peter La S.] de inklapbare kolf van de Kalashnikov niet kan bedienen, naar het oordeel van het hof weinig onderscheidende betekenis worden toegekend.

Het hof merkt op dat [Peter La S.] tijdens de verhoren zijn gemoedstoestand ten tijde van de moord heeft getypeerd. Hij heeft deze onder meer omschreven als: paniek, niet weten wat hij moest doen, een staat van bewustzijnsvernauwing, niet meer in staat tot rationele overwegingen.¹⁷⁹ In die toestand heeft hij ook gehandeld. Bovendien hebben de gebeurtenissen tijdens de moord elkaar snel opgevolgd en zich in ten hoogste enkele minuten afgespeeld.

Het kan niet anders dan dat dit zowel de beleving ter plekke als de herinnering mede heeft bepaald. Diverse vergissingen, al dan niet als direct gevolg hiervan, zijn al gebleken. Hierbij gaat het om herinneringen waaraan [Peter La S.] is blijven vasthouden en waarvan niet goed valt in te zien wat zijn belang bij een volgehouden leugen zou zijn. Hiervoor kwam al aan de orde dat [Peter La S.] zich moet hebben vergist ten aanzien van de auto waarin [Kees H.] kwam aanrijden. Hij lijkt zich ook te hebben vergist waar hij stellig is blijven verklaren dat hij de woning van de buren op nummer 23 heeft geraakt. Aan deze woning is geen schade als gevolg van kogelinslagen waargenomen, in tegenstelling tot de woning van [Kees H.] zelf. Daarvan zijn de tuinmuur en de voorgevel geraakt.¹⁸⁰ Overigens laat [Peter La S.] op 15 maart 2007 bij de rechter-commissaris nog in het midden welke woning hij zou hebben geraakt.¹⁸¹

Wat de plaatsen waar [Peter La S.] heeft gelopen en gestaan betreft geldt hetzelfde. In globale zin heeft hij daarover uitspraken gedaan die onderling verschillen vertonen waarbij hij heeft verwezen naar zijn mentale toestand. Vertroebeling door het aanvankelijk ingebouwde zekerheidje heeft naar alle waarschijnlijkheid ook een rol gespeeld. Maar desondanks worden de grote lijnen bevestigd zowel door de vindplaats van de hulzen als door de inschoten in de woning en in de Doblo.

Tegen deze achtergrond kan naar het oordeel van het hof ook de opmerking over het weglopen van het wapen worden begrepen. Hiermee lijkt de beleving van controleverlies tot uitdrukking te zijn gebracht die bij [Peter La S.] onder de stressvolle omstandigheden werd veroorzaakt door het naar rechts trekken van het wapen (waarvan door onderzoek is gebleken dat dit ook bij semi-automatisch schieten met dit wapen in zekere mate gebeurt).¹⁸² Het is juist de vasthoudendheid waarmee hij deze herinnering telkens heeft verwoord die dit vermoeden bevestigt. Ook nadat [Peter La S.] , geconfronteerd met onderzoeksresultaten, is gaan twijfelen of hij wellicht toch vaker de trekker heeft moeten overhalen, is dit onderdeel van zijn verklaringen onveranderd gebleven.

Over de vraag hoe het kan dat [Peter La S.] zo stellig en bestendig heeft verklaard dat hij de trekker slechts éénmaal diende over te halen kan geen nadere duidelijkheid worden verkregen.

In het licht van het geheel aan onderzoeksresultaten waarin op tal van significante en relevante onderdelen bevestiging wordt geboden voor de verklaringen van [Peter La S.] , kan aan dit aspect echter niet zoveel betekenis toekomen dat het de waarde van die bevestiging wezenlijk aantast.

Uit de voorgaande bespreking kan worden afgeleid dat de verklaringen van [Peter La S.] enkele onbeantwoorde vragen overlaten waar het gaat om de gang van zaken bij de moord op [Kees H.] . Daartegenover staat een groot aantal onderzoeksbevindingen dat bevestiging biedt voor zijn verklaringen. Dit kan blijken uit het volgende overzicht.

Voorts zijn de volgende feiten en omstandigheden van belang.

Al het voorgaande leidt het hof tot de slotsom dat er geen aanleiding is om te twijfelen aan de algehele betrouwbaarheid van hetgeen [Peter La S.] over de gebeurtenissen op de PD [Kees H.] heeft verklaard. Dat betekent dat in de inhoud van zijn verklaringen hierover evenmin grond is gelegen om de betrouwbaarheid van de verklaringen van [Peter La S.] in het algemeen aangetast te achten.

In de slotfase van de behandeling van de zaak door de rechtbank, ter terechtzitting van 24 september 2012, heeft de officier van justitie stukken ingebracht. Deze waren aangetroffen op de laptop van [Peter La S.] na een onderzoek door het Team Getuigenbescherming (TGB).

Eén deel²⁰² bevat diverse ‘ontboezemingen’ van [Peter La S.] . Hierin wordt onder meer een nieuwe versie van de ontmoeting met [Willem H.] op het Gelderlandplein gegeven die inhoudt dat er geen contact is geweest op dat moment. Daarnaast is er een document getiteld “D-fense [Kees H.] ”.²⁰³ Het bevat tactische overwegingen die betrekking hebben op de gang van zaken tijdens de moord op [Kees H.] en op wat [Peter La S.] hierover had verklaard. Een lijst met punten die zijn verklaringen ondersteunen respectievelijk ontkrachten maakt hier deel van uit.

Verder is er een document²⁰⁴ gevonden waarin [Peter La S.] schrijft dat hij is gestuurd door de CIE. Details zouden hem zijn ingefluisterd tijdens de verhoren. Ten aanzien van de zekerheidjes heeft hij geschreven dat het punten betrof waar hij in het geheel niet zeker van was. Ook hierin is hij gestuurd door de CIE. Ten tijde van de moord op [Kees H.] was [Peter La S.] niet op de plaats delict.

[Peter La S.] heeft hierop ter terechtzitting van 24 en 27 september 2012 gereageerd. Hij heeft verklaard dat de stukken zijn geschreven vanwege de problemen met het TGB. Ze zouden moeten dienen als breekijzer in de onderhandelingen. “Het was oorlog” in de beleving van [Peter La S.] .²⁰⁵ Een deel van de stukken was al geschreven in juni 2009, omdat [Peter La S.] ook toen naar eigen zeggen al overhoop lag met het TGB. Er is geen inhoudelijke sturing geweest zoals in de documenten is gesteld. De alternatieve verklaring inzake de moord op [Kees H.] is feitelijk onjuist en was opgesteld voor het geval de afspraak door het OM zou worden opgezegd.²⁰⁶

Het hof maakt uit deze gang van zaken op dat hierdoor de persoon van [Peter La S.] verder wordt gekleurd. Hij heeft in zijn eigen strafzaak strategisch geopereerd en is dat blijven doen. De creativiteit die hij daarbij aan de dag heeft gelegd is aanzienlijk. Bovendien kan uit de vele incidenten tijdens de zittingen van de rechtbank worden opgemaakt dat het zoeken van de dialoog en het aannemen van het perspectief van de wederpartij geen deel hebben uitgemaakt van het gedragsrepertoire van [Peter La S.] . Conflicten vormden diens “levenswater”, aldus de officier van justitie belast met getuigenbescherming, mr. [officier van justitie 1] .²⁰⁷

Anders dan de rechtbank gaat het hof niet zover dat de door [Peter La S.] gevolgde werkwijze vraagtekens oproept ten aanzien van zijn eerder afgelegde verklaringen. Het gaat allereerst niet om door [Peter La S.] afgelegde verklaringen maar om documenten die zo nodig in zijn eigen strafzaak, meer in het bijzonder met het oog op de vormgeving van de beschermingsmaatregelen, konden worden ingezet. Bovendien had [Peter La S.] een aanzienlijk deel van zijn verklaringen al afgelegd. Ook in juni 2009, toen [Peter La S.] “D-fense [Kees H.] ” schreef, was hij al vele malen bij de politie en de rechter-commissaris gehoord. De overige documenten waren van nog (iets) latere datum.²⁰⁸ Er is niet gebleken dat de [slachtoffer 8] [Peter La S.] aangetroffen documenten diens verklaringen hebben beïnvloed.

Namens [Moppie R.] – en door de aansluiting derhalve ook namens [N.P. de B.] – is specifiek ten aanzien van hetgeen [Peter La S.] over de ’93 zaken heeft verklaard nog het navolgende aangevoerd. De verklaringen van [Peter La S.] over deze zaken zijn stuk voor stuk de auditu-verklaringen. Daarbij zal altijd inkleuring plaatsvinden en bij [Peter La S.] is die kleuring zeer uitgesproken te noemen. [Peter La S.] heeft verklaard alle verhalen omtrent deze feiten van [Jesse R.] in de PI Wolvenplein te hebben vernomen. Dit is nauwelijks te verifiëren of te falsificeren; wel heeft het verhoor van voormalige medewerkers van de betreffende PI duidelijk gemaakt dat het helemaal niet mogelijk is geweest dat [Jesse R.] en [Peter La S.] toen urenlang met elkaar zaken hebben besproken.

Niet altijd is duidelijk welke informatie [Peter La S.] van [Jesse R.] heeft gehoord of wat hij in dossiers heeft gelezen. Bovendien is niet zeker of [Jesse R.] aan [Peter La S.] wel altijd de waarheid heeft verteld.

Ook kunnen er vraagtekens worden gesteld bij het geheugen van [Peter La S.] en is – zeker waar het hier in 2006 weergegeven herinneringen uit 1994/1995 betreft – onvermijdelijk dat interne en externe factoren die herinneringen hebben beïnvloed. Tenslotte blijkt dat [Peter La S.] inhoudelijke discrepanties tussen zijn verklaringen niet kan uitleggen; in ieder geval is zijn uitleg niet-verifieerbaar.

Het hof overweegt dat het juist is dat de verklaringen van [Peter La S.] over de ‘93 zaken’ gebaseerd zijn op hetgeen [Jesse R.] hem over die zaken in de periode 1994/1995 in de PI Wolvenplein heeft verteld. Het is eveneens juist dat tussen die periode en het moment waarop [Peter La S.] verklaringen is gaan afleggen (2006) geruime tijd is gelegen. Met betrekking tot door de verdediging geconstateerde verschillen en inconsistenties in de jaren vanaf 2006 verwijst het hof naar hetgeen eerder al is overwogen; die verschillen hoeven aan bruikbaarheid van de verklaringen in het algemeen niet in de weg te staan. Het hof stelt vast dat [Peter La S.] in zijn verklaringen – in ieder geval na daarnaar te zijn gevraagd – zo goed mogelijk heeft getracht onderscheid te maken tussen wat hij van [Jesse R.] heeft gehoord, wat hij in een dossier kan hebben gelezen en wat hij op basis van zijn kennis en ervaringen heeft geconcludeerd en/of ingekleurd. Waar hij tot dit onderscheid niet in staat bleek, heeft hij dit ook aangegeven. Dat [Jesse R.] mogelijk niet altijd de waarheid heeft gesproken, kan niet worden uitgesloten. Anderzijds geldt dat niet gebleken is dat ook in de periode 1994/1995 al sprake was van het eerdergenoemde “schaakspel” tussen [Jesse R.] en [Peter La S.] , zodat niet aannemelijk is dat [Jesse R.] toen ‘misinformatie’ aan [Peter La S.] heeft meegedeeld. De verklaringen van [Peter La S.] over de situatie in PI Wolvenplein vinden steun in het dossier. Gebleken is immers dat inderdaad [Jesse R.] en [Peter La S.] toen daar samen op de door [Peter La S.] genoemde cellen gedetineerd waren en dat zij contacten met elkaar onderhielden.²⁰⁹ Anders dan de verdediging, maakt het hof uit de verhoren van getuigen ( [J.L] , [H.J.] , [Opa-getuige-4]²¹⁰) op dat het door [Peter La S.] geschetste contact niet onmogelijk is geweest. Immers, uit hun verklaringen volgt dat gedetineerden gedurende de zogenaamde toiletrondes bij elkaar op de cel konden komen, dat controle daarop niet goed mogelijk was en dat toezicht daarop ook afhankelijk was van de persoon van de bewaarder.

Tenslotte overweegt het hof dat de verklaringen van [Peter La S.] over de aan [Moppie R.] tenlastegelegde zaken op belangrijke punten worden ondersteund door andere getuigenverklaringen en bevindingen, zoals hierna zal blijken.

Conclusie

De slotsom van het voorgaande is dat de verweren die strekken tot het uitsluiten van de verklaringen van de getuige [Peter La S.] worden verworpen en dat het hof van oordeel is dat deze verklaringen voor het bewijs gebezigd kunnen worden.

Korte samenvatting hoofdstuk 3.2

Waar in dit arrest overwegingen en beslissingen omtrent medeplegen en voorbedachte raad zullen volgen, gelden daarvoor de navolgende juridische kaders.

Indien het tenlastegelegde medeplegen in de kern niet bestaat uit een gezamenlijke uitvoering, maar uit gedragingen die met medeplichtigheid in verband plegen te worden gebracht (zoals het verstrekken van inlichtingen, op de uitkijk staan, helpen bij de vlucht), rust op de rechter de taak om in de bewijsvoering – dus in de bewijsmiddelen en zo nodig in een afzonderlijke bewijsoverweging – dat medeplegen nauwkeurig te motiveren.

De vaststelling dat de verdachte voldoende tijd had om zich te beraden op het te nemen of het genomen besluit vormt weliswaar een belangrijke objectieve aanwijzing dat met voorbedachte raad is gehandeld, maar behoeft de rechter niet ervan te weerhouden aan contra-indicaties een zwaarder gewicht toe te kennen. Daarbij kan bijvoorbeeld worden gedacht aan de omstandigheid dat de besluitvorming en uitvoering in plotselinge hevige drift plaatsvinden, dat slechts sprake is van een korte tijdspanne tussen besluit en uitvoering of dat de gelegenheid tot beraad eerst tijdens de uitvoering van het besluit ontstaat. Zo kunnen bepaalde omstandigheden (of een samenstel daarvan) de rechter uiteindelijk tot het oordeel brengen dat de verdachte in het gegeven geval niet met voorbedachte raad heeft gehandeld.

De achtergrond van het vereiste dat de verdachte de gelegenheid heeft gehad na te denken over de betekenis en de gevolgen van zijn voorgenomen daad en zich daarvan rekenschap te geven, is dat ingeval vaststaat dat de verdachte die gelegenheid heeft gehad, het redelijk is aan te nemen dat de verdachte gebruik heeft gemaakt van die gelegenheid en dus daadwerkelijk heeft nagedacht over de betekenis en de gevolgen van zijn voorgenomen daad en zich daarvan rekenschap heeft gegeven (vgl. het overleg en nadenken dat in de wetsgeschiedenis is geplaatst tegenover de ogenblikkelijke gemoedsopwelling). Dat de verdachte daadwerkelijk heeft nagedacht en zich rekenschap heeft gegeven leent zich immers moeilijk voor strafrechtelijk bewijs, zeker in het geval dat de verklaringen van de verdachte en/of eventuele getuigen geen inzicht geven in hetgeen voor en ten tijde van het begaan van het feit in de verdachte is omgegaan. Of in een dergelijk geval voorbedachte raad bewezen kan worden, hangt dan sterk af van de hierboven bedoelde gelegenheid en van de overige feitelijke omstandigheden van het geval zoals de aard van het feit, de omstandigheden waaronder het is begaan alsmede de gedragingen van de verdachte voor en tijdens het begaan van het feit. Daarbij verdient opmerking dat de enkele omstandigheid dat niet is komen vast te staan dat is gehandeld in een ogenblikkelijke gemoedsopwelling, niet toereikend is om daaraan de gevolgtrekking te verbinden dat sprake is van voorbedachte raad.²¹¹

Het procesdossier “Passage” bevat een groot aantal verschillende zaaksdossiers. Aan [N.P. de B.] wordt – kort gezegd – deelneming (primair als medepleger, subsidiair als medeplichtige) verweten aan de moord op [slachtoffer 5] op 19 april 1993 te Amsterdam (ook aangeduid als het zaaksdossier “Opa”). Van strafbare betrokkenheid bij die moord worden tevens [Moppie R.] , [Jesse R.] , [Freek S.] en [Pinny S.] verdacht. [Moppie R.] en [Jesse R.] , zo volgt uit het Passagedossier, worden tevens – onder meer – verdacht van strafbare betrokkenheid bij twee andere feiten die zich in dezelfde periode als de moord op [slachtoffer 5] hebben afgespeeld, te weten de feiten, neergelegd in de zaaksdossiers “Tanta” (de moorden op [slachtoffer 2] en [slachtoffer 1] op 1 april 1993) en “Cobra” (de moorden op [slachtoffer 3] en [slachtoffer 4] op 9 mei 1993). De zaaksdossiers Opa, Tanta en Cobra worden gezamenlijk ook wel aangeduid als de “93-zaken”.

Het hof ziet aanleiding om eerst de in deze drie zaaksdossiers neergelegde onderzoeksresultaten aan een algemene beschouwing te onderwerpen. Dit in de eerste plaats omdat alle genoemde moorden binnen een korte periode zijn gepleegd, in de tweede plaats omdat [Moppie R.] en [Jesse R.] van betrokkenheid bij al deze moorden worden verdacht, in de derde plaats omdat de getuigen [Peter La S.] en [getuige 1] omtrent alle drie zaaksdossiers verklaringen hebben afgelegd en tenslotte omdat bepaalde telecomgegevens in alle betreffende zaaksdossiers van belang zijn. Gelet daarop kan een vaststelling in het ene zaaksdossier betekenisvol zijn in een ander.

Met betrekking tot de feiten en omstandigheden waarvan in deze beschouwing zal worden uitgegaan zal door middel van voetnoten worden verwezen naar de wettige bewijsmiddelen waaraan deze worden ontleend.

Vervolgens zal nog een aantal bewijsoverwegingen volgen die specifiek op de bewezenverklaring ten aanzien van [N.P. de B.] in “Opa” betrekking hebben en zullen de namens [N.P. de B.] gevoerde bewijsverweren worden besproken. Afgesloten zal worden met de conclusie en met de beslissingen omtrent het bewijs.

Op 1 april 1993, omstreeks 00.45 uur, zijn aan de Ouderkerkerplas te Ouderkerk aan de Amstel twee mannen, [slachtoffer 2]²¹² en [slachtoffer 1]²¹³ door afgevuurde kogels afkomstig uit om het leven gebracht.²¹⁴ Eén slachtoffer werd aangetroffen in een auto, het andere slachtoffer ernaast. Zowel de auto als de lichamen van de slachtoffers waren in brand gestoken. Op de plaats delict zijn hulzen en kogeldelen aangetroffen, waaruit blijkt dat er met een pistool en een revolver is geschoten.²¹⁵ De betreffende auto was op 31 maart 1993 tussen 21.55 uur en 23.55 uur gestolen vanaf de Karel Lotsylaan te Amsterdam.²¹⁶ In de nacht van 30 op 31 maart 1993, omstreeks 23.40 uur zijn schoten gehoord bij een viaduct nabij de Ouderkerkerplas en zijn hulzen aangetroffen.²¹⁷ De onderzochte hulzen bleken afkomstig uit hetzelfde wapen als de hulzen die waren aangetroffen op de plaats delict.²¹⁸

Op maandag 19 april 1993, omstreeks 21.45 uur, is aan de Joan Muyskenweg te Amsterdam (ter hoogte van het toenmalige Altea hotel) een man, [slachtoffer 5] , zittend in een auto door afgevuurde kogels om het leven gebracht.²¹⁹

Op 9 mei 1993, omstreeks 00.03 uur, zijn aan de Plantin en Moretuslei te Antwerpen (België) een man en een vrouw, [slachtoffer 3] en [slachtoffer 4] , zittend in een auto met kogels beschoten, ten gevolge waarvan zij zijn overleden.²²⁰

In de betreffende periode (april-mei 1993) kenden [Jesse R.] en [Moppie R.] elkaar en gingen zij regelmatig met elkaar om.²²¹

[Freek S.] ging in die periode frequent om met [Jesse R.]²²² en hij kende [N.P. de B.] en [Moppie R.]²²³.

[N.P. de B.] is de neef van [Jesse R.] en ging in de betreffende periode met hem om.²²⁴

[N.P. de B.] ging ook om met [Moppie R.] en [Freek S.] .²²⁵

[Pinny S.] kende [Jesse R.] , [Moppie R.] , [N.P. de B.] en [Freek S.] .²²⁶

[Siegfried S.] , [Jesse R.] en [Moppie R.] kenden elkaar.²²⁷

De slachtoffers [slachtoffer 2] en [slachtoffer 1] waren ten tijde van hun moord bekenden van [Moppie R.] . [Moppie R.] heeft hen leren kennen via [Raymond V. 1] , de broer van zijn toenmalige vriendin [E.V.] .²²⁸ [slachtoffer 2] en [slachtoffer 1] verbleven in de periode voorafgaand aan de op hen gepleegde moord in een woning van de familie [V.] [adres] . Ook [Moppie R.] woonde daar.²²⁹

[Moppie R.] kende het [slachtoffer 5] .²³⁰ [slachtoffer 5] had een relatie met [Pinny S.] , die in de betreffende periode als prostituee in de Stoofsteeg in Amsterdam werkte.²³¹

Het [slachtoffer 3] was een bekende van [Cobra-betrokkene-1] .²³² [Moppie R.] en [Jesse R.] waren in die periode bekenden van [Cobra-betrokkene-1] en gingen met hem om.²³³ [Siegfried S.] kende [Cobra-betrokkene-1] ook.²³⁴ [Siegfried S.] en [Cobra-betrokkene-2] waren bekenden van elkaar.²³⁵

Door verschillende personen zijn in de verschillende zaken in de periode (relatief) kort na de moorden verklaringen afgelegd.

In het zaaksdossier Tanta is door de getuige Nassri in 1996 aan politieambtenaren van de Criminele Inlichtingen Eenheid (CIE) verteld dat zij omstreeks april 1993 van [Raymond V. 1] heeft gehoord dat hij [slachtoffer 2] en [slachtoffer 1] zou gaan doodschieten, dat hij dat samen met [Moppie R.] zou gaan doen en dat [Jesse R.] erbij betrokken is. Zij was erbij toen [Raymond V. 1] en [Moppie R.] thuis kwamen en vertelden hoe een en ander gebeurd was.²³⁶

In het zaakdossier Opa is door de [Opa-getuige-1] in 1993 verklaard dat [Pinny S.] haar heeft verteld dat zij het plan had om [slachtoffer 5] dood te laten schieten, dat zij daartoe [Moppie R.] een geldbedrag had betaald, dat het op een zondag in Breukelen zou moeten gebeuren maar dat het op maandag bij het Altea hotel was gebeurd.²³⁷

In het zaaksdossier Cobra is in 1993 en 1994 door verscheidene getuigen verklaard dat [slachtoffer 3] een groot geldbedrag tegoed had van [Cobra-betrokkene-1] en dat hij op de avond van de moord geld van [Cobra-betrokkene-1] zou ontvangen.²³⁸ Ook is door ooggetuigen verklaard dat de moorden zijn gepleegd door een tweetal (donker gekleurde) mannen.²³⁹ In 1994 is door de [Cobra-betrokkene-2] verklaard dat hij in de avond van 8 mei 1993 op verzoek van [Jesse R.] met zijn auto richting Antwerpen is gereden, dat [Jesse R.] in een auto met (een) andere inzittende(n) naar Antwerpen is gereden, en dat hij [Jesse R.] rond middernacht aan de Keizerlei in Antwerpen weer heeft opgepikt.²⁴⁰ Door de getuige [R.B.] is in 1996 verklaard dat [Moppie R.] tegen hem gezegd heeft dat hij betrokken was geweest bij de moord op die man en die vrouw in Antwerpen en dat [Siegfried S.] en [Cobra-betrokkene-2] hen hadden doodgeschoten.²⁴¹

Aldus kan worden vastgesteld dat reeds in de jaren 1993 – 1996 door personen die elkaar niet kennen en in zaken die voor het overige niet aan elkaar gerelateerd zijn, verklaard wordt over betrokkenheid van [Raymond V. 1] , [Jesse R.] en [Moppie R.] in de zaak Tanta, van [Pinny S.] en [Moppie R.] in de zaak Opa en van [Cobra-betrokkene-1] , [Jesse R.] , [Moppie R.] , [Siegfried S.] en [Cobra-betrokkene-2] in de zaak Cobra.

Vele jaren later verklaren de getuigen [Peter La S.] en [getuige 1] over hun wetenschap met betrekking tot de drie zaken.

[Peter La S.] heeft verklaard dat hij van [Jesse R.] heeft gehoord dat [Jesse R.] en [Moppie R.] betrokken waren geweest bij de liquidatie van twee Joegoslaven en dat de slachtoffers in brand waren gestoken.²⁴²

[getuige 1] heeft verklaard dat hij van [Moppie R.] heeft gehoord dat deze samen met [Jesse R.] betrokken was geweest bij het doodschieten van twee mannen, die daarna in brand waren gestoken.²⁴³

[Peter La S.] heeft verklaard dat hij van [Jesse R.] heeft gehoord dat hij [slachtoffer 5] met een machinepistool had doodgeschoten en dat [Freek S.] daarbij had gereden. Ook heeft hij verklaard dat een neefje van [Jesse R.] bij één van de liquidaties betrokken was en dat [Jesse R.] had gevraagd of hij, [Peter La S.] , dit neefje geestelijk bij kon staan; dit omdat deze aan het praten was en niet met zijn betrokkenheid bij de liquidatie om kon gaan. [Peter La S.] heeft verklaard dat [Jesse R.] hem dit neefje een keer heeft aangewezen en hij heeft later [N.P. de B.] herkend als dit neefje.²⁴⁴

[getuige 1] heeft verklaard dat hij van [Moppie R.] heeft gehoord dat [Moppie R.] en [Jesse R.] de vriend van een prostituee hadden geliquideerd.²⁴⁵

[Peter La S.] heeft verklaard dat [Jesse R.] hem heeft verteld dat hij in de organisatie van de liquidatie van twee mensen in Antwerpen had gezeten, dat de opdracht van [Cobra-betrokkene-1] kwam en dat het schieten door negers was gedaan.²⁴⁶ [getuige 1] heeft verklaard dat hij van [Moppie R.] had gehoord dat [Cobra-betrokkene-1] de opdrachtgever was van de liquidatie van een man en een vrouw in Antwerpen en dat “Oompje, wiens naam Sieg of Siegfried was” de liquidatie had uitgevoerd.

[getuige 1] heeft als getuige ter terechtzitting [Siegfried S.] herkend als de “Oompje” waarover hij sprak.²⁴⁷

Aldus kan worden vastgesteld dat door deze getuigen, onafhankelijk van elkaar en ook onafhankelijk van de getuigen die reeds in de jaren ’90 hadden verklaard, wordt verklaard over de betrokkenheid van [Jesse R.] en [Moppie R.] in de zaak Tanta, [Jesse R.] , [Freek S.] en [Moppie R.] in de zaak Opa, van [Cobra-betrokkene-1] , [Jesse R.] , [Moppie R.] en [Siegfried S.] in de zaak Cobra en van [N.P. de B.] bij één van deze liquidaties.

Met betrekking tot telefoonnummers in de betreffende periode (maart-mei 1993) kan het volgende worden vastgesteld:

De autotelefoon met nummer [[]] (hierna: de *1810) werd gebruikt door [Jesse R.] en [Moppie R.] .²⁴⁸

De autotelefoon met nummer [[]] (hierna: de *2533) werd gebruikt door [Jesse R.] .²⁴⁹

De semafoon met nummer [[]] (hierna: de *5405) werd gebruikt door [Moppie R.] . Het hof leidt dit af uit het aantreffen van een briefje in de woning van [Moppie R.] [adres] waarop stond vermeld “Maup [...] pieper 58055405.”, in samenhang met het gegeven dat deze semafoon in korte tijd 227 keer vanaf de woning van [Moppie R.] wordt aangeroepen en met het feit dat uit het dossier blijkt dat [Moppie R.] regelmatig kort na dergelijke oproepen inbelt naar de aansluiting van [adres] .²⁵⁰

De autotelefoon met nummer [[]] (hierna: de *9952) werd gebruikt door [Freek S.] .²⁵¹

De autotelefoon met nummer [[]] (hierna: de *2004) werd gebruikt door [Cobra-betrokkene-2] .²⁵²

Het telefoonnummer [[]] (hierna: de *9784) betrof de huislijn van [Pinny S.] . Het telefoonnummer [[]] (hierna: de *2618) betrof de huislijn van de ouders van [Pinny S.] .²⁵³

Het telefoonnummer [[]] (hierna: de *5007) betrof de huislijn van de familie [V.] aan de [adres] tot 7 april 1993.²⁵⁴

Het telefoonnummer [[]] (hierna: de *1034) betrof de huislijn van de familie [V.] aan de [adres] vanaf 7 april 1993.²⁵⁵

Het telefoonnummer 02972-(6)4087 (hierna: de *4087) betrof de huislijn van de ouderlijke woning van [N.P. de B.] .²⁵⁶

Het telefoonnummer 0346-563664 (hierna: de *3664) betrof de huislijn van [Cobra-betrokkene-1] in Maarssen.²⁵⁷

De semafoon met nummer [[]] (hierna: *0555) werd gebruikt door [Cobra-betrokkene-1] .²⁵⁸ Het hof leidt dit af uit het aantreffen van deze semafoon in de slaapkamer van [Cobra-betrokkene-1] in samenhang met een notitie in de agenda van de partner van [Cobra-betrokkene-1] van dit nummer [slachtoffer 8] de aanduiding “HOR”, naar het hof begrijpt: [Cobra-betrokkene-1] .

Met betrekking tot de zaak Tanta kan worden vastgesteld dat de *1810 en de *2533 beide voorafgaand aan het schieten op 30 maart 1993 te 23.40 bij de Ouderkerkerplas zendmasten aanstraalden in Amsterdam, dat zij contact met elkaar hadden en dat zij ná het schieten tegelijkertijd dezelfde zendmast in Vinkeveen aanstraalden ²⁵⁹; de Ouderkerkerplas is gelegen tussen Amsterdam en Vinkeveen. Voorts straalden beide telefoons rond de diefstal van Opel Kadett (op 31 maart tussen 21.55 en 23.55 uur op de Karel Lotsylaan te Amsterdam) zendmasten aan, binnen het bereik waarvan die locatie was gelegen. Tenslotte straalde de *1810 kort voor het tijdstip van de moord op 1 april 1993 te 00.45 uur bij de Ouderkerkerplas (te weten om 00.11 uur) een zendmast aan binnen het bereik waarvan die locatie was gelegen. Voorts zocht de *1810 op dat moment contact met de huistelefoon van de familie [V.] .²⁶⁰

Met betrekking tot de zaak Opa kan worden vastgesteld dat rond het tijdstip van de moord op 19 april 1993 te 21.45 uur aan de Joan Muyskenweg te Amsterdam, de *1810 en de *9952 zendmasten aanstraalden binnen het bereik waarvan ook de betreffende locatie gelegen was. Ook hadden beide telefoonnummers rond die tijd regelmatig onderling contact.²⁶¹

De *1810 en de *9952 bevonden zich voorts op 18 april 1993 rond 18.00 beide binnen het bereik van een zendmast te Breukelen en hadden toen ook contact met elkaar. De *1810 had voorts op 18 april, 19 april en in de ochtend van 20 april 1993 contact met de huislijnen van [Pinny S.] en van de ouders van [Pinny S.] . De *9952 had op 18 april 1993 contact met de huislijn van [N.P. de B.] . De *9952 had kort voor het tijdstip van de moord op 19 april 1993 contact met de semafoon van [Moppie R.] , de *5405.²⁶²

Met betrekking tot de zaak Cobra kan worden vastgesteld dat met de *1810 op 15 april 1993 is uitgebeld naar het Belgische telefoonnummer van het slachtoffer [slachtoffer 4] .²⁶³ Voorts kan worden vastgesteld dat in de avond van 8 mei 1993 de *1810 contact had met de *2004. Ook kan worden vastgesteld dat de *1810 op 8 mei 1993 om 21.48 uur voor het laatst een zendmast aanstraalde en wel te Mijnsheerenland, ten zuiden van Rotterdam. De *2004 straalde op 8 mei 1993 voor het laatst een zendmast aan om 22.44 uur en wel te Breda. De *2004 straalde op 9 mei 1993 voor het eerst om 00.32 uur een zendmast aan en wel te Breda. Dit contact was met een semafoon, die wordt toegeschreven aan [Cobra-betrokkene-1] . De *1810 straalde op 9 mei 1993 voor het eerst om 00.37 uur een zendmast aan en wel te Breda. Zowel in de avond van 8 mei 1993 als in de vroege ochtend van 9 mei 1993 was er meermalen contact tussen de *1810 en de *2004 met de huislijn *1034 van de familie [Raymond V. 1] en de semafoon *5405.

De *1810 belde in de avond van 8 mei 1993 met verschillende telefoonnummers die in gebruik zijn bij personen die contacten van [Siegfried S.] en/of [Cobra-betrokkene-2] bleken te zijn.²⁶⁴

Ook zonder dat de precieze locaties van de gebruikte autotelefoons (ATF) kan worden vastgesteld, zonder dat de precieze identificatie van de bellers en/of gebelden mogelijk is, en zonder dat de inhoud van de contacten bekend is, rechtvaardigt het bovenstaande in ieder geval de navolgende conclusies:

Op grond van het voorgaande kan vastgesteld worden dat uit de getuigenverklaringen de namen van [Jesse R.] en [Moppie R.] als betrokkenen in alle drie de “93-zaken” naar voren komen. In de zaak Opa komen verder de namen van [Pinny S.] en [Freek S.] naar voren, terwijl de persoon van [N.P. de B.] naar voren komt als betrokkene bij een liquidatie in één van de drie zaken. Vastgesteld kan verder worden dat genoemde vijf personen elkaar in de betreffende periode kenden en met elkaar omgingen, dat de bij [Jesse R.] , [Moppie R.] en [Freek S.] in gebruik zijnde autotelefoons in verband kunnen worden gebracht met de zaak Opa en dat rond het tijdstip van de moord op [slachtoffer 5] contacten zijn geweest tussen telefoonnummers die met de vijf genoemde personen in verband kunnen worden gebracht.

Vergelijkbare vaststellingen kunnen worden gedaan in de zaken Tanta en Cobra. Ook daar worden door getuigen namen genoemd van personen die betrokken zouden zijn geweest bij die zaken, kan worden vastgesteld dat die genoemde personen in de betreffende periode met elkaar omgingen, kan worden vastgesteld dat de bij [Jesse R.] en [Moppie R.] in gebruik zijnde autotelefoon in verband kan worden gebracht met die beide zaken en kan in beide zaken worden vastgesteld dat er rond de tijdstippen van de moorden contacten zijn geweest tussen telefoonnummers die met de genoemde personen in verband kunnen worden gebracht. Het hof acht de hiervoor weergegeven vaststellingen bijdragen aan het bewijs ten aanzien van [N.P. de B.] . Ten aanzien van de vaststellingen die specifiek de zaak Opa betreffen, spreekt dat voor zich.

Er is daarnaast sprake van een patroon in de telecomgegevens dat de betrouwbaarheid en de bewijskracht van de door getuigen afgelegde verklaringen ten aanzien van de medeverdachten versterkt. Ook draagt dit zojuist vastgestelde patroon in versterkende zin bij aan de bewijswaarde van de telecomgegevens zoals die tot het bewijs van de aan de verdachte ten laste gelegde moord worden gebezigd. Daarbij worden de hiervoor reeds omschreven beperkingen van historische verkeersgegevens in het algemeen door het hof onderkend.

De vaststellingen die in het bijzonder de zaken Tanta en Cobra betreffen zijn aldus van belang voor het bewijs van de betrokkenheid van [Jesse R.] en [Moppie R.] bij alle drie de zaken in april/mei 1993 en daarmee ook voor de zaak Opa. Ook zijn zij van belang bij de beoordeling van de betrouwbaarheid van hetgeen de getuigen [Opa-getuige-1] , [Peter La S.] en [getuige 1] omtrent [Jesse R.] en/of [Moppie R.] hebben verklaard. Tenslotte zijn de vaststellingen ten aanzien van het telefoonnummer *1810 in de zaken Tanta en Cobra van belang voor de betekenis die moet worden toegekend aan de vaststellingen ten aanzien van dat zelfde nummer in de zaak Opa.

Korte samenvatting hoofdstuk 3.3

Een gezamenlijke verkenning van de zaaksdossiers Tanta, Opa en Cobra (de zogenaamde ’93 zaken) leert het volgende:

Ten aanzien van [N.P. de B.] zijn in het bijzonder de navolgende (elementen uit de) bewijsmiddelen van belang.

Ten aanzien van het bewijs in de zaak in de zaak Opa zijn door de verdediging de navolgende hier nog te bespreken verweren gevoerd, al dan niet in aansluiting op namens medeverdachten gevoerde verweren.

De verdediging heeft – kort weergegeven – aangevoerd dat het opsporingsonderzoek in de jaren ’90 gebrekkig van kwaliteit is geweest, dat er te weinig oog is geweest voor alternatieve hypotheses en dat door de invloed van de media en ‘collaborative storytelling’ de bruikbaarheid van getuigenverklaringen beperkt is.

Het hof stelt in de eerste plaats vast dat geen alternatieve hypothese aannemelijk is geworden; dat [slachtoffer 5] vóór de afspraak met [Pinny S.] mogelijk nog andere afspraken had en dat er een pistool in het handschoenenkastje van zijn auto lag, maakt dit niet anders. Dat [Cobra-betrokkene-1] de opdrachtgever van de moord zou zijn, is weliswaar in eerste instantie door de getuige [Peter La S.] verklaard, maar is in strijd met de verklaringen van de getuigen [Opa-getuige-1] en [getuige 1] . Bovendien blijkt uit het – toch omvangrijke – dossier niet van een relatie tussen [Cobra-betrokkene-1] en [slachtoffer 5] , laat staan van een motief voor een moord.

Dat de getuigenverklaringen beïnvloed zijn door de media en collaborative storytelling, is in zijn algemeenheid niet aannemelijk geworden (ten aanzien van de getuige [getuige 1] zal op dit punt hierna nog een en ander worden overwogen).

De verdediging heeft – kort gezegd – aangevoerd dat er op een onrechtmatige wijze DNA-materiaal is afgenomen van [N.P. de B.] . Dit levert een vormverzuim op dat dient te leiden tot uitsluiting van de resultaten van het DNA-onderzoek van het bewijs, aldus de verdediging.

De onrechtmatigheid is daarin gelegen dat het op artikel 151b Sv gegronde bevel tot het DNA-onderzoek door de officier van justitie is gegeven, zonder dat dit in het belang van het onderzoek was. Immers, het misdrijf waarover [N.P. de B.] in zijn verhoor van 17 december 2007 verklaarde (een gewapende overval) was ten tijde van het geven van het bevel reeds verjaard.

De verdediging heeft voorts de suggestie opgeworpen dat het DNA is afgenomen in het kader van het onderzoek naar de overval, omdat in het onderzoek Passage, waar [N.P. de B.] reeds als verdachte in beeld was, onvoldoende bewijs voorhanden was om dergelijk onderzoek te rechtvaardigen. In zoverre is sprake van détournement de pouvoir, aldus de raadsman.

De advocaat-generaal heeft – gemotiveerd – geconcludeerd tot verwerping van het verweer.

Het hof veroorlooft zich in de eerste plaats de volgende opmerking. De raadsman heeft in zijn pleidooi – zonder enige onderbouwing – gesteld dat de gewapende overval uit 1992 in 2008 ‘allang was verjaard’. Bij repliek heeft de advocaat-generaal onderbouwd en met verwijzing naar de wettelijke bepalingen en wetswijzigingen uiteengezet dat de betreffende overval in 2008 nog niet was verjaard. Bij dupliek is de raadsman hierop in het geheel niet ingegaan en heeft slechts desgevraagd – en andermaal zonder enige onderbouwing – gesteld dat hij persisteert bij de stelling dat de overval in 2008 was verjaard. De vraag dringt zich op of in het onderhavige geval sprake is van een uitdrukkelijk onderbouwd standpunt dat gemotiveerd dient te worden besproken. Strikt genomen zou door het hof kunnen worden volstaan met de vaststelling dat van de door de raadsman gestelde verjaring geen sprake is.

Niettemin zal het hof – ook in reactie op de repliek – het verweer bespreken.

[N.P. de B.] is op 17 december 2007 als verdachte gehoord in het onderzoek Tanta.²⁶⁷ Hij heeft toen verklaard over een overval die hij, met anderen, bij het GWK op Sloterdijk had gepleegd. Uit onderzoek in de beschikbare politieadministratie bleek dat die verklaring mogelijk zag op een op 16 november 1992 gepleegde overval op een geldloper in de stationshal van Station Sloterdijk te Amsterdam. Vervolgens is [N.P. de B.] op 13 februari 2008 aangehouden ter zake van vermoedelijke overtreding van artikel 312/317 van het Wetboek van Strafrecht. Op 15 februari 2008 is, na bevel van de officier van justitie, DNA-materiaal van [N.P. de B.] afgenomen en is een opdracht voor DNA-onderzoek aan het NFI gedaan.²⁶⁸

De verdediging heeft aan haar stelling dat er ten tijde van voornoemd bevel, 15 februari 2008, geen onderzoeksbelang was, in de eerste plaats ten grondslag gelegd dat het op 16 november 1992 gepleegde delict toen ‘allang’ was verjaard. Dit is echter onjuist. Het betreffende delict betrof, zo blijkt uit de verklaring van [N.P. de B.] en uit eerdergenoemd onderzoek in de politieadministratie een door drie personen gepleegde overval waarbij onder bedreiging van een vuurwapen een geldkoffer is buitgemaakt. Op grond van het bepaalde in de artikelen 312 en 317 van het Wetboek van Strafrecht (Sr) was daarop een gevangenisstraf van 12 jaren gesteld. Op grond van de toepasselijke wettelijke bepalingen gold voor dit feit tot 1 januari 2006 een verjaringstermijn van 15 jaar en vanaf 1 januari 2006 een verjaringstermijn van 20 jaar. Nu het feit op 1 januari 2006 nog niet verjaard was, gold vanaf dat moment de verjaringstermijn van 20 jaar, te rekenen vanaf de pleegdatum. Dit betekent dat het feit op 15 februari 2008 nog niet verjaard was. Het verweer mist dus in zoverre feitelijke grondslag.

Het hof schuift terzijde de suggestie dat onder valse voorwendselen lichaamsmateriaal met het oog op DNA-onderzoek is afgenomen van de verdachte [N.P. de B.] , nu dit, mede gelet op het voorgaande, in het geheel niet aannemelijk is geworden. Immers, nu er geen sprake was van verjaring kan dat niet als grond voor het ontbreken van een onderzoeksbelang in de 'overvalzaak’ worden aangevoerd. Dat er ook overigens geen onderzoeksbelang was in die zaak, is door de verdediging niet onderbouwd en wordt weerlegd door het feit dat er ook

– onweersproken – DNA-onderzoek is gedaan in de ‘overvalzaak’. Dat die afname van het lichaamsmateriaal wellicht mede bedoeld was voor onderzoek in Passage, is onvoldoende voor het oordeel dat sprake was van ‘detournement de pouvoir’.

Het hof overweegt dat het op zichzelf juist is dat een peuk op veel verschillende manieren op een bepaalde plek terecht kan zijn gekomen en dat het enkele aantreffen van een peuk op een plaats delict niet zonder meer hoeft te betekenen dat die peuk delictgerelateerd is. Het feit dat verbalisanten aanleiding hebben gezien om deze peuk mee te nemen – vanwege de plek waar hij is aangetroffen en vanwege de door hen benoemde mate van ‘versheid’ van de peuk – ²⁶⁹²⁷⁰is weliswaar niet zonder betekenis, maar ook daarmee staat de delictgerelateerdheid nog niet zonder meer vast. Het hof overweegt echter dat de aanwezigheid van de peuk niet op zichzelf dient te worden beschouwd, maar in samenhang met de andere bewijsmiddelen, zoals in casu in het bijzonder met de verklaringen van de getuigen [Opa-getuige-2] en [Peter La S.] en de aangetroffen briefjes. In het licht van die bewijsmiddelen is de waarschijnlijkheid dat de peuk daar door [N.P. de B.] bij het plegen van de moord is achtergelaten naar het oordeel van het hof zoveel groter dan dat hij daar door middel van het door de verdediging geschetste alternatieve scenario terecht is gekomen, dat aan dat alternatieve scenario vanwege de onwaarschijnlijkheid ervan voorbij kan worden gegaan.

Immers, nog daargelaten dat bij dat alternatieve scenario – zowel wat betreft de inhoud als het moment van het presenteren ervan (ongeveer vijf en een half jaar nadat [N.P. de B.] als verdachte werd verhoord) – de nodige vraagtekens kunnen worden gezet, impliceert dit scenario

Uit de inhoud van de bewijsmiddelen en het hiervoor overwogene, in onderlinge samenhang bezien, leidt het hof af dat dat [Pinny S.] [Moppie R.] heeft benaderd om [slachtoffer 5] te vermoorden en dat zij hem daarvoor een geldbedrag heeft gegeven. [Moppie R.] heeft [slachtoffer 5] gedurende enige weken gevolgd en heeft [Pinny S.] over zijn bevindingen ingelicht. [Pinny S.] heeft vervolgens een afspraak met [slachtoffer 5] gemaakt en het tijdstip en de locatie van die afspraak aan [Moppie R.] doorgegeven. Zelf is zij niet naar de afgesproken locatie gegaan. [slachtoffer 5] is wel toen en daar verschenen en hij is vervolgens in zijn auto doodgeschoten.

Het hof stelt vast dat het [Jesse R.] en [N.P. de B.] zijn geweest die [slachtoffer 5] hebben doodgeschoten, door beiden met een vuurwapen kogels op hem af te vuren. Uit de verklaring van [Opa-getuige-2] volgt dat de twee daders zich voorafgaand aan de moord hebben opgehouden bij een nabij de auto van [slachtoffer 5] geparkeerd staande bus. Uit het door [Opa-getuige-2] opgegeven signalement van de door hem waargenomen schutter, bezien in samenhang met het DNA-materiaal van [N.P. de B.] dat op een peuk op de plaats delict is aangetroffen, de briefjes in de woning van [N.P. de B.] en de verklaring van [Peter La S.] over de betrokkenheid van een, door hem later herkend, neefje van [Jesse R.] bij een moord gepleegd vóór 1994/1995, leidt het hof af dat [N.P. de B.] één van de schutters is geweest. Uit de verklaringen van [Peter La S.] en het door [Opa-getuige-2] opgegeven signalement van een Indonesische man, dat aansluit bij het uiterlijk van [Jesse R.] , leidt het hof af dat ook [Jesse R.] als schutter heeft opgetreden. Dat er twee vuurwapens zijn gebruikt bij de moord op [slachtoffer 5] , blijkt uit het rapport van het Gerechtelijk Laboratorium over het gebruik van een semi-automatisch vuurwapen én een Uzi, alsmede uit de verklaring van [Opa-getuige-2] dat de tweede reeks schoten die hij hoorde, anders (immers doffer) klonken. Uit de verklaring van [Opa-getuige-2] blijkt dat beide daders na het plegen van het delict zijn weggerend.

Waar [Pinny S.] de afspraak met [slachtoffer 5] aan [Moppie R.] heeft doorgegeven, en waar vervolgens de aan [Moppie R.] bekende [Jesse R.] en [N.P. de B.] op de afgesproken plaats en het afgesproken tijdstip zijn verschenen, acht het hof genoegzaam komen vast te staan dat [Moppie R.] dit aan [Jesse R.] en/of [N.P. de B.] heeft doorgegeven. Nu bovendien [Moppie R.] [slachtoffer 5] kende (terwijl dat van [Jesse R.] en [N.P. de B.] niet is gebleken) kan het niet anders dan dat [Moppie R.] aan [Jesse R.] en/of [N.P. de B.] bovendien het slachtoffer heeft aangewezen of gegevens heeft verstrekt waarmee zij hem konden herkennen.

Uit de hiervoor weergegeven feitelijke gang van zaken volgt dat [Jesse R.] en [N.P. de B.] gezamenlijk [slachtoffer 5] hebben opgewacht, dat zij beiden op [slachtoffer 5] hebben geschoten en gezamenlijk de plaats delict hebben verlaten. Reeds om die reden is sprake van het medeplegen van het delict door hen beiden. Ook [Moppie R.] kan, gelet op zijn rol als aannemer van de opdracht en zijn rol in de voorbereiding en als cruciale tussenschakel bij het doorgeven van de afspraak en het identificeren van het slachtoffer, als medepleger worden aangemerkt.

Het hof overweegt met betrekking tot de voorbedachte raad dat de opdracht om [slachtoffer 5] te vermoorden is gegeven enkele weken voordat het feit werd gepleegd. Op welk moment [N.P. de B.] is betrokken bij het plan om [slachtoffer 5] te vermoorden, kan het hof niet vaststellen. Het hof stelt echter wel vast dat de moord op 19 april 1993 het sluitstuk was van een eerder in gang gezet plan en dat bij de opdrachtverstrekking en uitvoering diverse personen (in elk geval [Jesse R.] , [Moppie R.] , [N.P. de B.] en [Pinny S.] ) waren betrokken. Uit het dossier blijkt dat [Moppie R.] ter voorbereiding op de moord [slachtoffer 5] heeft geobserveerd en dat hij zijn bevindingen terugkoppelde aan [Pinny S.] . Uiteindelijk heeft [Pinny S.] [slachtoffer 5] naar het Altea hotel gelokt, terwijl uit de bewijsmiddelen blijkt dat zij rond datzelfde tijdstip contact had met de aan [Moppie R.] en [Jesse R.] toegeschreven ATF *1810.

Tegen deze achtergrond, en gegeven het feit dat [Jesse R.] en [N.P. de B.] op 19 april 1993 gewapend op het afgesproken moment op de afgesproken plaats hebben staan wachten op [slachtoffer 5] , en derhalve van diens verwachte aanwezigheid op de hoogte moeten zijn geweest, en voorts gezien de planmatige uitvoering waarbij er door twee schutters met verschillende vuurwapens op [slachtoffer 5] is geschoten, kan het naar het oordeel van het hof niet anders dan dat [N.P. de B.] tevoren moet hebben geweten wat er stond te gebeuren en dat hij derhalve gelegenheid heeft gehad om na te denken over de betekenis en de gevolgen van zijn voorgenomen daad en zich daarvan rekenschap te geven. Van contra-indicaties die er op wijzen dat is gehandeld in een ogenblikkelijke opwelling is op geen enkele manier gebleken.

Het hof zal daarom het primair tenlastegelegde medeplegen van moord bewezen verklaren.

Korte samenvatting hoofdstuk 3.4